როდის და როგორ უნდა ესაუბროს მშობელი მოზარდს სექსუალურ-რეპროდუქციულ საკითხებზე?

კონკრეტული ასაკი, თუ როდის უნდა დავიწყოთ მოზარდებთან მსგავს თემებზე საუბარი, მკაცრად განსაზღვრული არ არის, თუმცა სპეციალისტების რჩევით, უმჯობესია, თუკი მშობელი ბავშვს ძალიან პატარა ასაკიდანვე მიაწვდის მისთვის საჭირო ინფორმაციას მისთვის გასაგებ ენაზე. ეს მშობელს მისცემს შესაძლებლობას, შემდგომ შედარებით უფრო კომპლექსურ საკითხებზე ბავშვთან უხერხულობის გარეშე ისაუბროს, რადგან მათ შორის ეს ბარიერი უკვე ბუნებრივად მოიხსნება.

გთავაზობთ იმ საკითხების ჩამონათვალს, რომლებზე ინფორმაციაც სასურველია, ბავშვს სხვადასხვა ასაკში მიეწოდოს:

0-5 წლის ბავშვებთან:

• სხეულის ავტონომია (იმის სწავლება, რომ სხეული მხოლოდ მას ეკუთვნის და არავის აქვს უფლება, შეეხოს მისი ნებართვისა და სურვილის გარეშე. თუმცა, აუცილებელია, ბავშვებს ავუხსნათ, რომ ზოგჯერ დახმარება გვჭირდება სხეულის მოვლისა და სიჯანსაღისთვის (მაგალითად, ბანაობა ან ექიმთან ვიზიტი) და ამ დროს ნორმალურია, თუ მშობელი ან ექიმი სხეულის ამ ნაწილებზე შეეხებათ, გასუფთავების ან შემოწმების მიზნით);

• სხეულის აღქმა, სხეულის რა ნაწილი შეიძლება იყოს საჯარო და რა — არა;

• სხეულის  ნაწილების სწორი სახელების სწავლება (მაგ., პენისი, ვულვა, მკერდი);

• გენდერი;

• დახმარების თხოვნა და მიღება იმ ადამიანებისგან, რომლებსაც ენდობიან, როცა ეშინიათ, ღელავენ ან თავს დაცულად არ გრძნობენ.

6-11 წლის ბავშვებთან:

• სქესობრივი მომწიფება და მასთან დაკავშირებული ფიზიკური ცვლილებები;

• გენდერული იდენტობა;

• მასტურბაცია;

• სექსუალური ორიენტაცია;

• სექსუალური მოთხოვნილებები;

• რეპროდუქცია;

• პორნოგრაფია.

11 წლიდან ზემოთ მოზარდებთან:

• კონტრაცეფციის ფორმები და მათი გამოყენება;

• რას გულისხმობს ჯანსაღი ურთიერთობები;

• უსაფრთხო სექსი;

• თანხმობის მნიშვნელობა და აუცილებლობა სექსუალური შინაარსის ნებისმიერი ქმედების დროს;

• ე.წ. „სექსტინგი“ (სექსუალური შინაარსის მიმოწერა; ინგლ. Sexting);

• სქესობრივი გზით გადამდები ინფექციები (სგგი);

• რეპროდუქციული და სექსუალური ჯანმრთელობის სერვისები.

ცხადია, ეს ჩამონათვალი მაინც პირობითია. მშობლისა და ბავშვის კომუნიკაცია ინდივიდუალურია, რაც იმას გულისხმობს, რომ მშობელი ყურადღებით უნდა იყოს ბავშვის ინტერესების მიმართ და შეუქმნას მას გარემო, სადაც შეკითხვებს თავისუფლად დასვამს. ამისთვის მნიშვნელოვანია, პირველ ყოვლისა, ბავშვს/მოზარდს ჰქონდეს განცდა, რომ მშობლისგან მიიღებს სწორ და სანდო ინფორმაციას, და, მეორე, ხედავდეს, რომ მშობლისთვის მსგავს საკითხებზე საუბარი მისაღები და ბუნებრივია.

^{წყარო: Behance}

რა უნდა გაითვალისწინოს მშობელმა ბავშვთან/მოზარდთან სექსუალურ-რეპროდუქციულ საკითხებზე საუბრის დროს

საუბარს არ უნდა ჰქონდეს ერთჯერადი ხასიათი 

ზოგი მშობელი ფიქრობს, რომ ბავშვთან/მოზარდთან ამ თემაზე ერთხელ საუბარი საკმარისია და ეს საკითხი ამით ამოიწურება, რაც დიდი შეცდომაა. სექსუალურ თუ რეპროდუქციულ ჯანმრთელობასა და უფლებებთან დაკავშირებით შვილთან მუდმივი კომუნიკაციაა საჭირო. აშშ-ის დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის თანახმად, თინეიჯერები, რომლებიც მშობლებთან საუბრობენ სექსუალურ ჯანმრთელობაზე, სექსუალობასა თუ სხვა მსგავს საკითხებზე, არ ჩქარობენ პირველ სექსუალურ გამოცდილებას, იყენებენ თავდაცვის საშუალებებს და, ზოგადად, უფრო პასუხისმგებლობით ეკიდებიან პარტნიორთან ნებისმიერი სახის ურთიერთობას.

იყავით ღია და გულწრფელი

მოზარდს ხშირად აქვს სურვილი, გარკვეული შეკითხვები დაუსვას მშობელს პირველ სექსუალურ გამოცდილებასთან დაკავშირებით, თუმცა არ არის დარწმუნებული, რომ მშობელი ამას გაგებით და ადეკვატურად მოეკიდება. შესაბამისად, მოზარდები ერიდებიან თავად ამ თემის წამოჭრას. ასეთ დროს, სასურველია, მშობელი თავად ესაუბროს შვილს, იყოს მაქსიმალურად გახსნილი მასთან საუბრის დროს და გულწრფელად აუხსნას, რა ქმედებას რა შესაძლო განვითარება შეიძლება მოჰყვეს.

ბოლოდროინდელ ამერიკულ კვლევებში ათიდან ცხრა თინეიჯერი ამბობს, რომ გაცილებით მარტივი იქნებოდა არასასურველი ორსულობის თავიდან აცილება, თუკი მშობლებს ჯანსაღი და ღია კომუნიკაცია ექნებოდათ მათთან სექსუალურ და რეპროდუქციულ საკითხებთან დაკავშირებით. ამავე კვლევების თანახმად, თინეიჯერების 38% ამბობს, რომ მათ გადაწყვეტილებაზე, თუ როდის დაიწყონ აქტიური სექსუალური ცხოვრება, ყველაზე დიდი გავლენა სწორედ მშობლებს აქვთ.

არ მისცეთ საუბარს ფორმალური ხასიათი

სექსუალობასა თუ რეპროდუქციულ საკითხებზე საუბარი არ უნდა წარიმართოს ფორმალურ გარემოში, სადაც წინასწარ იქნება განსაზღვრული სასაუბრო თემა თუ დრო. პირიქით, ამ საკითხებზე საუბარი ყოველდღიურობის ნაწილი უნდა იყოს, რომელიც სხვა თემებთან იქნება ინტეგრირებული, რათა მოზარდმა თავი თავისუფლად იგრძნოს. გარდა ამისა, გაითვალისწინეთ, რომ მოზარდებს ზოგჯერ მოკლე და პირდაპირი პასუხების მოსმენა სურთ და არა — ვრცელი მონოლოგის.

გამოიყენეთ გარშემო არსებული მინიშნებები, სიგნალები საუბრის დასაწყებად

სექსუალობაზე, სქესობრივი მომწიფების დროს გამოვლენილ სექსუალურ მოთხოვნილებებსა თუ ფიზიკურ ცვლილებებზე საუბრის დასაწყებად კარგი შესაძლებლობაა ახალი ამბების, მიმდინარე მოვლენების, სოციალური მედიის, რეკლამის, სიმღერების ტექსტების, წიგნებისა თუ ფილმების გამოყენება. არ არის აუცილებელი, დაელოდოთ შვილის შეკითხვას, თქვენ თავად შეგიძლიათ წამოიწყოთ საუბარი. შეგიძლიათ საუბარი ისეთი ღია შეკითხვით გახსნათ, როგორიცაა: „როგორ ფიქრობ, შენ როგორ მოიქცეოდი მსგავს სიტუაციაში?“ და სხვა.

დაიმახსოვრეთ, დღეს ბავშვებს ძალიან მცირე ასაკიდან აქვთ წვდომა ინტერნეტთან. არ აქვს მნიშვნელობა, სახლში რამდენად ახერხებთ მათ გაკონტროლებას, მათ სოციუმს მაინც ვერ გააკონტროლებთ, რაც იმას ნიშნავს, რომ ერთადერთი გზა, რითაც შეგიძლიათ, დაიცვათ თქვენი შვილები არასწორი ინფორმაციისგან, ისევ თქვენ ხართ — თქვენი სწორი, ადეკვატური და ღია კომუნიკაციით.

პირადი სივრცე და მისი მნიშვნელობა

სქესობრივ მომწიფებაზე საუბრის დროს აუცილებლად უნდა შევეხოთ მოზარდისთვის პირადი სივრცის მნიშვნელობას, რასაც მშობლები ხშირად უგულებელყოფენ, რადგან ფიქრობენ, რომ შვილს მშობელთან არაფერი აქვს დასამალი. 

პირადი სივრცე — ეს არის ინდივიდის გარემო, რომელსაც ის თავისად მიიჩნევს, აქვს მიკუთვნებულობის განცდა. შესაბამისად, როცა ამ სივრცეში მისი ნებართვის გარეშე იჭრება სხვა ადამიანი, ეს მასში ბრაზს, აგრესიას, შფოთვასა და დისკომფორტს იწვევს. პირადი სივრცის არსებობა ერთიორად მნიშვნელოვანია, როცა იწყება სქესობრივი მომწიფების პერიოდი, ანუ გარდატეხის ასაკი, და მოზარდს უჩნდება პირადი ემოციები თუ ამბები, რომელთა გაზიარებაც ოჯახის წევრებთან არ სურს. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ იგი მშობლებს აღარ ენდობა ან მათგან რამეს მალავს, უბრალოდ, ამ ასაკში ადამიანი განსაკუთრებულად მიისწრაფვის დამოუკიდებლობისკენ და აუცილებელია, ეს ავტონომია მიიღოს იმისათვის, რომ მისი, როგორც ინდივიდის, განვითარების პროცესი შეუფერხებლად წარიმართოს.

ფსიქოლოგი მარიამ შუკაკიძე: „ხშირად მომისმენია, როცა მშობელი მოზარდს ეუბნება, რომ კარი არ ჩაკეტოს ან შეიძლება აბაზანაში შეყვეს იმ არგუმენტით, რომ ამაში უცნაური არაფერია, ის ხომ მისი გაზრდილია?! ეს არაფრით არ შეიძლება. ამით ირღვევა მოზარდის ფსიქო-ემოციური მდგომარეობა, მისი პირადი სივრცე, რაც მის ფსიქიკაზე უარყოფითად აისახება, რადგან მას არ რჩება უსაფრთხო სივრცე, სადაც საკუთარი თავის, საკუთარი სურვილების შესწავლის შესაძლებლობა ექნება“.

მოზარდი ისეთივე ინდივიდია, როგორც ზრდასრული ადამიანი, რომელსაც უნდა, ჰქონდეს განცდა, რომ სადღაც არის მისი პირადი სივრცე, რომელსაც თავად განაგებს, სადაც თავს უსაფრთხოდ გრძნობს, სადაც სხვებისგან განცალკევებით შეუძლია ემოციების გამოხატვა, საკუთარი ფიზიკური ცვლილებების აღქმა და მიღება, საკუთარი სხეულის გაცნობა და მისი შეყვარება. ადამიანს, შესაბამისად, მოზარდსაც, უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა, კარი გამოიხუროს და მარტო დარჩეს საკუთარ თავთან, საკუთარ გრძნობებთან, როცა ამის საჭიროებას გრძნობს.

გახსოვდეთ, თქვენ ხართ თქვენი შვილის უსაფრთხოების მთავარი გარანტი, რაც მხოლოდ მათთან კომუნიკაციითაა შესაძლებელი. მოზარდს მზრუნველობისა და სიყვარულის გარდა სჭირდება პატივისცემა, რათა თავი დამოუკიდებელ პიროვნებად აღიქვას, რომელსაც ენდობიან. ასე რომ, ესაუბრეთ შვილებს, მათ შორის ისეთ საკითხებზე, რომელიც შეიძლება თქვენთვის უხერხული იყოს, რადგან ვერც ერთი ასეთი განცდა ვერ გადაწონის მათი უსაფრთხოების მნიშვნელობას.