შშმ მოზარდები და სქესობრივი მომწიფება — მათი გამოწვევები და საჭიროებები გარდატეხის ასაკში

იმ გარემოში, სადაც ბულინგი (ჩაგვრა) ჩვეულებრივი მოვლენაა, სადაც  ასაკის გამო არავინ გისმენს, ხოლო სექსზე ლაპარაკი „უზრდელობაა“, ცხადია, მოზარდად ყოფნა რთულია. თუმცა, იყო შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე (შშმ) მოზარდი ამ გარემოში, სადაც განსხვავებულობა იმთავითვე უარყოფითად აღიქმება, სადაც ყოველ ფეხის ნაბიჯზე უამრავი სტიგმა გხვდება, ძალიან დიდი გამოწვევაა.

გარდატეხის ასაკი ადამიანის ცხოვრებაში ერთ-ერთ ყველაზე რთულ, ემოციურ და ცვლილებებით დახუნძლულ პერიოდადაა მიჩნეული, რაც ნებისმიერი მოზარდისთვის რთულად გასააზრებელი, ზოგჯერ კი რთულად გადასატანიცაა. ფიზიკურ ცვლილებებს თან ახლავს ჰორმონალური ცვლილებები, რაც მკვეთრად აისახება ახალგაზრდის ფსიქო-ემოციურ მდგომარეობაზე. მით უფრო მგრძნობიარე არიან ამ ასაკში შშმ მოზარდები. ისინი უფრო რთულად ეგუებიან ცვლილებებს და უფრო მეტად არიან მიდრეკილნი დეპრესიისა და შფოთვისკენ, რადგან პატარა ასაკიდანვე ბევრ სირთულესთან უწევთ გამკლავება. შესაბამისად, ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ისინი წინასწარ შევამზადოთ გარდატეხის ასაკისთვის დამახასიათებელი მოსალოდნელი ცვლილებებისთვის. 

გარდატეხის ასაკში მყოფი მოზარდების ერთ-ერთი ყველაზე მთავარი გამოწვევა სქესობრივი მომწიფება და სექსუალობასთან დაკავშირებული საკითხების გააზრებაა. იმისათვის, რომ მათ მნიშვნელოვან საკითხებზე სწორი ინფორმაციის მიღება შეძლონ და სწორი მოლოდინები გაუჩნდეთ, აუცილებელია, მიეწოდოთ ადეკვატური ინფორმაცია კომპეტენტური ადამიანებისგან. როცა შშმ მოზარდზე ვსაუბრობთ, ბუნებრივია, აქ დამატებითი ფაქტორების გათვალისწინებაა საჭირო, რადგან ყველა დიაგნოზს მისთვის დამახასიათებელი სპეციფიკური სირთულეები ახლავს თან, რომელთა უგულებელყოფა დაუშვებელია.

სექსუალური განათლება არ გულისხმობს მხოლოდ სქესობრივ კავშირზე საუბარს. იდეალურ შემთხვევაში, სექსუალური განათლება უნდა ფარავდეს ისეთ საკითხებს, როგორებიცაა:

• საკუთარი თავის პატივისცემა, ღირსების შეგრძნება;

• თავის მოვლის უნარ-ჩვევები, პირადი ჰიგიენა;

• სოციალური უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბება ურთიერთობების გასავითარებლად და შესანარჩუნებლად;

• პირადი და საჯარო სივრცის ადეკვატურად აღქმა და მათი განსხვავება;

• პირადი უსაფრთხოება;

• ურთიერთობის სირთულეებთან ან უარყოფასთან გამკლავება;

• სექსი და ურთიერთობები, მათ შორის ქორწინება და მშობლობა;

• სქესობრივ მომწიფებასთან დაკავშირებული მოსალოდნელი ფიზიკური და ემოციური ცვლილებები;

• მენსტრუაცია;

• მასტურბაცია;

• უსაფრთხო სექსი და სქესობრივი გზით გადამდები დაავადებები.

შშმ მოზარდებთან ერთ-ერთ მნიშვნელოვან გამოწვევად რჩება პირადი და საჯარო სივრცის აღქმის პრობლემა. სექსუალურ ქცევებზე ინფორმაციის მიწოდების პარალელურად, მათ უნდა ვასწავლოთ, რომელ სივრცეში რა ქმედებაა მისაღები და დასაშვები.

იმ ქვეყნებში, სადაც შშმ ადამიანების მიმართ ჯერ კიდევ სამედიცინო მოდელი გამოიყენება, რთულია, გვერდი ავუაროთ მოზარდების განვითარების პროცესში მშობლების როლს, რაც არსებულ გამოწვევებს ერთიორად ზრდის. როდესაც მოზარდებისთვის სექსუალური განათლების მიწოდების აუცილებლობაზე ვსაუბრობთ, არ უნდა დაგვავიწყდეს: თუკი მშობელი თავად არ გაიაზრებს იმ ფაქტს, რომ მასტურბაცია ნორმალური ქცევაა, რთულია, რომ მან შვილს ადეკვატური ცოდნა მისცეს ამ საკითხის შესახებ.

^{წყარო: ანიკი გელაშვილი / Femea}

მშობლის ჩართულობისა და მხარდაჭერის მნიშვნელობაზე საუბრობს ანა სიხაშვილი, რომელმაც მხედველობა ხუთი წლის ასაკში დაკარგა:

ისეთი ოჯახი, როგორზეც ანა გვესაუბრა, სამწუხაროდ, არც ისე ბევრია. მშობლის მხარდაჭერა, როგორც წესი, იმაში გამოიხატება, რომ ისინი თავიანთ ცხოვრებაზე უარს ამბობენ და 24 საათი შვილების გვერდით არიან, თავად აბანავებენ, თავად უწყვეტენ, რა ჭამონ, რა არ ჭამონ; რა ინფორმაცია მიიღონ ან არ მიიღონ. საბოლოოდ, ასეთი მშობლები არათუ შვილის სოციალიზებას ვერ უწყობენ ხელს, პირიქით, თავად ხდებიან ასოციალურები.

რაც შეეხება გარდატეხის ასაკში შვილებთან სქესობრივ მომწიფებასთან დაკავშირებულ თემებზე საუბარს, მშობელი აღნიშნავს, რომ ყურადღებას აქცევდა მათ პირად ჰიგიენას, ასევე ასწავლიდა, როგორ უნდა გამოეყენებინათ დამოუკიდებლად საფენი მენსტრუაციის დროს, თუმცა მათი სექსუალური განათლება ამით ამოიწურებოდა.

არსებობს რამდენიმე ძირითადი მიზეზი, რის გამოც მშობლები/მეურვეები შშმ მოზარდებს სექსუალურ განათლებას არ აძლევენ:

• ფართოდაა გავრცელებული სტერეოტიპი, რომ ინტელექტუალური დარღვევის მქონე ადამიანს/მოზარდს არ სჭირდება სექსუალური განათლება, რადგან ისინი, ყოველთვის „ბავშვებივით“ იქნებიან, ანუ არასდროს გაუჩნდებათ სექსუალური მოთხოვნილებები, რაც ცალსახად არასწორია.

• ზოგიერთ მშობელს ეშინია, რომ თუკი ის მისცემს შვილს სექსუალურ განათლებას, მოზარდი უფრო მეტად დაინტერესდება ექსპერიმენტების ჩატარებით, რასაც შეიძლება მოჰყვეს დაუგეგმავი ორსულობა, სქესობრივი გზით გადამდები ინფექციები და ა.შ. ხოლო თუ ნაკლები ეცოდინებათ ამ თემაზე, ნაკლებ ინტერესს გამოხატავენ სქესობრივი კავშირის მიმართ. რეალურად კი, პირიქითაა. ასეც რომ არ იყოს, სექსუალური განათლების მიცემა იმ მოსალოდნელ შედეგებზე საუბარსაც გულისხმობს, რისი დადგომის შიშიც აქვთ მშობლებს.

• ზოგიერთ მშობელს ზოგადად უჭირს ღიად სექსზე საუბარი, მით უფრო შვილებთან. კიდევ უფრო უჭირთ მსგავს თემებზე საუბარი შშმ მოზარდებთან, რადგან ეშინიათ და არ იციან, რა ფორმით მიაწოდონ ინფორმაცია. ამ შემთხვევაში საუკეთესო გამოსავალი პროფესიონალის ჩართვაა, რომელიც მშობელს გააძლიერებს და ასწავლის იმ ხერხებსა და ტაქტიკებს, რაც შვილთან კომუნიკაციის პროცესს გაუადვილებს.

დაბოლოს, როდესაც შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე მოზარდებზე ვსაუბრობთ, უნდა გვახსოვდეს შემდეგი: ზოგადად, ბავშვები და მოზარდები სექსუალური შევიწროების/ძალადობის რისკ ჯგუფს წარმოადგენენ. კიდევ უფრო იზრდება ეს რისკი შშმ მოზარდების შემთხვევაში და კიდევ უფრო, თუკი ისინი გოგოები არიან. აქედან გამომდინარე, სექსუალური განათლების მიცემა მოზარდებისთვის, მინიმუმ, ამ რისკების შემცირებას ემსახურება.