მე 30 წლის ვარ. ცხადია, აფხაზეთში არასდროს ვყოფილვარ. არც ჩემი მშობლები არიან აფხაზეთიდან დევნილები. სკოლაში აფხაზეთზე, ფაქტობრივად, არაფერი მისწავლია. ამიტომ მიკვირს და ვერც ვიხსენებ, ვისგან ან როდის დაილექა ჩემს მეხსიერებაში ცოდნა, უფრო სწორად წინადადება, რადგან ცოდნას ამას ვერ დავარქმევ, იმის შესახებ, რომ „არსად სხვაგან ისეთი ზღვა და სანაპირო არ არის, როგორიც აფხაზეთში“.
ბათუმში, ზღვაში ჩასულს, ხშირად მიფიქრია, შეიძლებოდა თუ არა იმდენი ხანი მეცურა, რომ აფხაზეთის სანაპიროს მივდგომოდი. მაინტერესებდა, თუკი ამას შევძლებდი, სანაპიროზე ამოსულს დამიჭერდნენ თუ ვერც შეამჩნევდნენ, რომ „შევიპარე“? არ ვიცი რატომ მაინტერესებდა ბავშვობაში ასე ძალიან ადგილი, რომელზეც არაფერი ვიცოდი. ცოტა რომ წამოვიზარდე, ზღვის გადაცურვაზე ფიქრები სხვა, უფრო სასაცილო ფიქრებმა ჩაანაცვლეს. წარმოვიდგენდი, რომ რაღაც მიზეზის გამო (მისი იდენტიფიცირება ვერ ხდებოდა გასაგები მიზეზების გამო) რუსეთისთვის ძალიან მნიშვნელოვანი პიროვნება ვიყავი და ხელს ვაწერდი დოკუმენტს, რომლის მიხედვითაც, ჩემი მათთან გადასვლის სანაცვლოდ აფხაზეთს გვიბრუნებდნენ. ჭირი იქა, ლხინი — აქა. მე — იქა, აფხაზეთი — ისევ ჩვენთან. ასე სრულდებოდა ჩემი ძალიან ამბიციური ზღაპარი. ჩემს ბავშვურ წარმოსახვებში მსხვერპლად ვეწირებოდი ადგილს, რომელიც იმ დროს ფოტოებზეც კი არ მქონდა ნანახი.
გავიზარდე და აფხაზეთზე ფიქრები გაქრა. რთულია, მუდმივად იფიქრო იმაზე, რაც შენთვის წარმოსახვის ნაყოფი, რაღაც მისტიკური ადგილი უფროა, ვიდრე რეალობა. ჩვენი სახელმწიფოც ხომ ყველაფერს აკეთებს იმისთვის, რომ ამ საკითხზე ბევრი არ ვიფიქროთ?! ისტორიის სკოლის სახელმძღვანელოშიც მხოლოდ რამდენიმე აბზაცი ეთმობა იმ პერიოდს, რომელმაც რეალურად ასი ათასობით ადამიანის ცხოვრება და ქვეყნის პოლიტიკური ბედიც მთლიანად ამოატრიალა.
რამდენიმე კვირის წინ, როცა რედაქტორმა დევნილი ქალის პორტრეტზე მუშაობა შემომთავაზა, სიხარულით დავთანხმდი. ინერციით დავიწყე სტატიისთვის მზადება: ვეძებდი რესპონდენტს, ვკითხულობდი ყველაფერს, რაც შეიძლებოდა საკითხის უკეთ გააზრებაში დამხმარებოდა, ვეძებდი ჩვენამდე მოღწეულ ომის კადრებს, მაგრამ როცა ინტერვიუს დღე დადგა, მივხვდი, რომ ძალიან ვნერვიულობდი. არ ვიცოდი, მზად ვიყავი თუ არა, მესაუბრა ადამიანთან, რომელმაც ომი გამოიარა; რომელსაც სახლი წაართვეს და რომელიც საკუთარ სამშობლოში სტუმრად აქციეს; რომელმაც ძალიან პატარა ასაკში უამრავი ახლობელი დაკარგა. თავს უხერხულად და დამნაშავედ ვგრძნობდი იმის გამო, რომ მისთვის ამ ამბების ხელახლა გახსენება უნდა მეთხოვა. ამიტომ, პირველივე წამს, როცა მზიურის პარკში ჩემი რესპონდენტი დავინახე, ჩემდა უნებურად მისალმების ნაცვლად, ბოდიში მოვუხადე. ბოდიში, რომ ამ თემაზე უნდა გელაპარაკოთ, ძალიან ვნერვიულობ-მეთქი. ნუ ნერვიულობ, რა მოხდა, ეგეც ხომ ჩემი ცხოვრებაა, პირიქით, მადლობა, ამ თემით რომ დაინტერესდითო, ისეთი გულწრფელი ღიმილით და სითბოთი მიპასუხა, მივხვდი, რომ ამდენი წლის მერეც, ჩემი რესპონდენტი მზად იყო, ელაპარაკა მისთვის ყველაზე მტკივნეულ ამბებზე და გაეზიარებინა საკუთარი, როგორც დევნილი ქალის, ემოციები და პერსპექტივები, რაც ასე აკლია ჩვენს აკადემიურ თუ არააკადემიურ წყაროებს (ცოდნას).
ვინ არის ირინა კოტუა?
— ირინა კოტუა, პირველ რიგში, არის ქალი. მეუღლე, დედა, და, მეგობარი. დილის ყავით, სიგარეტით და მთელი დღე განვლილ ცხოვრებაზე ფიქრით.
ველოდებოდი, რომ მისგან, სხვა რიგ იდენტობებთან ერთად, აუცილებლად გაიჟღერებდა სიტყვა „დევნილი“. ასე არ მოხდა. გამიკვირდა. დარწმუნებული ვიყავი, რომ მას ეს სიტყვა არ დავიწყებია, მით უფრო, ეს სტატუსი. მიზეზი ვკითხე.
— როცა საკუთარ ქვეყანაში დევნილი ხარ, მტკივნეულია, შეურაცხმყოფელიც კი. სულ მგონია, რომ სტუმარი ვარ. და სულ მგონია, რომ სახლში უნდა წავიდე. თან, არაფერი კეთდება იმისთვის, რომ დევნილის სტატუსს რამე სარგებელი ჰქონდეს, თავი დაფასებულად იგრძნო. იგრძნო, რომ გხედავენ და შენზე ზრუნავენ იმის გამო, რაც გამოიარე. მხოლოდ მატერიალური მხარე ხომ არ აქვს ამ ამბავს? არავინ ფიქრობს ჩვენს სულიერ ტკივილზე, იქ ვერდაბრუნების მუდმივ შიშზე. არც მაშინ და არც იმის მერე, სახელმწიფოს მხრიდან არანაირი მორალური მხარდაჭერა არ გვქონია. როგორ შეიძლება მორალური მხარდაჭერა უწოდო 18 ლარს, რასაც მაშინ გვაძლევდნენ (ახლა 45 ლარია, სასაცილოა...)? როგორ შეიძლება მორალური მხარდაჭერა უწოდო ლობიოს, რომელსაც ოთხი დღე ვხარშავდით? ჩვენ ყველა ხელისუფლებისთვის ყოველთვის მეორეხარისხოვანი მოქალაქეები ვიყავით. დღემდე ასე გრძელდება.
— მოდით, ცოტა შორიდან დავიწყოთ. რა ხდებოდა ომამდე? როგორი იყო აფხაზეთში მცხოვრები ერთი რიგითი ქალის ყოველდღიურობა?
— ბავშვობა ოჩამჩირეში გავატარე. სტუდენტობა — სოხუმში. სოხუმშივე გავთხოვდი. ჩვეულებრივი, რუტინული ცხოვრება გვქონდა. შემიძლია დედაჩემის მაგალითზე გითხრათ. ასფალტის ქარხანაში მთავარ ტექნოლოგად მუშაობდა. დილით ადრე სამსახურში მიდიოდა, მერე ბრუნდებოდა და ჩვენზე ზრუნავდა. თუმცა, აი, საღამოები იყო განსხვავებული. დიდი ეზო გვქონდა, სადაც მთელი სამეზობლო ვიკრიბებოდით, ისე, უბრალოდ, ერთმანეთი რომ შეგვევსო, ერთმანეთთან ახლოს რომ ვყოფილიყავით. არ ვიცი, ეს რა იყო... თითქოს, გული გვიგრძნობდა, რაც მოხდებოდა და ამიტომ ვცდილობდით, მაქსიმალურად დიდი დრო გაგვეტარებინა ყველას ერთად, ერთმანეთით გვეცხოვრა. ძალიან ლაღი ბავშვობა მქონდა, სტუდენტობაც, რაც მოვასწარი. უბედური ადამიანი აფხაზეთში არ იყო. დამიჯერებთ? ღიმილიანი ხალხი ვიყავით. დევნილობამ შეგვაჩვია სევდას, თორემ მართლა ბედნიერები ვიყავით.
— თქვენი სტუდენტობა 90-იან წლებს ემთხვევა. როგორ გახსენდებათ ეგ პერიოდი? იგრძნობოდა ქალაქში დაძაბულობა, რაც მოვლენების ასეთ განვითარებას მოასწავებდა?
— სუბტროპიკული მეურნეობის ინსტიტუტში ვსწავლობდი, რომელიც მსოფლიოში მხოლოდ ორი იყო და ამათგან ერთი — სოხუმში. არანაირი დაძაბულობა არ იგრძნობოდა. პირიქით, ძალიან კარგი სტუდენტობა მქონდა. თუმცა, მხოლოდ ორი კურსის დახურვა შევძელი, შემდეგ უკვე ომი დაიწყო. დღემდე მყავს სტუდენტობის დროს შეძენილი მეგობრები. ძალიან კარგი და შინაარსიანი წლები იყო. აფხაზები და ქართველები, ყველანი ვმეგობრობდით, ერთმანეთი გვიყვარდა. რომ არა რუსი, ეს ამბავი არ მოხდებოდა.
— 1992 წლის 14 აგვისტო — შეგიძლიათ ეს დღე გაიხსენოთ?
— 14 აგვისტოს დილით ჩვეულებრივად ვემზადებოდი უნივერსიტეტში წასასვლელად. ჩემს ქმარს დავყავდი ხოლმე მანქანით. გზად ჩემს მეგობარ თეა მიქაძეს ვისვამდით და ერთად მივდიოდით. როგორც წესი, წინასწარ ვურეკავდი სახლიდან გასვლამდე, რომ ისიც გამოსულიყო. იმ დილითაც ასე იყო. ჩავიცვი, გავემზადე და თეას დავურეკე, გამოვდივართ-მეთქი. იქიდან იყო პასუხი, სად მოდიხარ, ჩვენი ძმები ფსოუს მოადგნენო. ყურმილის დადება და ჭურვის აფეთქების ხმა ერთი იყო. ერთადერთი, რაც ნათლად მახსოვს, გაზზე შემოდგმული ლეღვის მურაბაა, რომელსაც ჩემი დედამთილი აკეთებდა. სხვა ყველაფერი ბუნდოვანია. შოკში ვიყავი. ყველაფერი ისე მოულოდნელად დაიწყო... მაშინ უკვე შვილი მყავდა. სულ პატარა იყო. ხელი დავტაცე და ყველანი მანქანის ქვეშ შევძვერით. მე თხელი ჩითის სარაფანი მეცვა. არ ვიცოდით, რას ვაკეთებდით. მეზობლის სახლს ჭურვი დაეცა. ჩვენს თავზე ტყვიები დაფრინავდა. როგორც კი ცოტა ვმობილიზდით, მანქანაში ჩავსხედით და წავედით. სად მივდიოდით, ეგეც არ ვიცოდით, მაგრამ ვიცოდით, რომ უნდა გავქცეულიყავით. გზაში მანქანა გაგვიფუჭდა. ხელს ვუქნევდით სხვებს, მაგრამ არავინ აჩერებდა. ბოლოს ერთმა ავტობუსმა გაგვიჩერა. იქვე, ჩემი დედამთილის სოფელში წავედით, მერხეულში.
მერხეული 27 სექტემბერს დატოვეს. ინტერნეტ სივრცეში გავრცელებულ ვიდეოში, გემს რომ ძაღლი მისდევს, სწორედ ის გემია, რომლითაც ირინამ მცირეწლოვან შვილთან ერთად საბოლოოდ დატოვა აფხაზეთი. ქმარი, რომელიც მაშინ 19 წლის იყო, იქ დარჩა. უნდა ვიბრძოლო, რომ ჩემს შვილს კარგი მომავალი ჰქონდეს და რუსმა არ შეჭამოსო.
— ეს თემა არც განხილულა. არც ვაკადრებდი იმის თქმას, ჩემთან ერთად წამოდი-მეთქი. პატარა იყო. მეც პატარა ვიყავი, მაგრამ რაღაცნაირად ვიამაყე მაშინ. ვიამაყე, რომ ოდესმე ჩემს შვილს ვეტყოდი, მამაშენი შენი უკეთესი მომავლისთვის იბრძოდა-მეთქი. იცით, დღემდე მომყვება ეს სიამაყე.
— ომზე საუბრისას ავტომატურად კაცებზე ვსაუბრობთ. ცხადია, მათზე აუცილებლად უნდა ვისაუბროთ, მაგრამ ყურადღების მიღმა გვრჩება ქალები, რომლებიც ამ ქაოსში სრულიად მარტო რჩებიან. ყურადღების მიღმა რჩება მათი ემოციები, რადგან, როგორც მწერალი სვეტლანა ალექსიევიჩი ამბობს, „ომს არ აქვს ქალის სახე“. რას გრძნობდით მაშინ, როცა თქვენი ქმარი იბრძოდა, თქვენ კი თქვენს პატარა შვილთან ერთად გემით ახალი ცხოვრების დასაწყებად მიცურავდით?
— შიშს. ძალიან დიდ შიშს. ამ დროს გამუდმებით დაგყვება შიში სიკვდილის... მარტო დარჩენის... შიში იმისა, რომ მეტი შვილი აღარ მეყოლებოდა. უცხო ქალაქის შიში. ძალიან მიჭირდა. შიში ყველაფრის. შიში ჩემი ვერშესრულებული ოცნებების, ჩემი არარეალიზების. პატარა, ლაღი გოგო ვიყავი და ერთბაშად გავიზარდე. სევდა შეერია ჩემს ხასიათს. სევდა და ტკივილი. პატარა ლაღი გოგოსგან უცებ დიდ ქალად გადავიქეცი. ეს გააკეთა ომმა.
— რამდენი მხარე ჰყავს ამ ომს? ვინ არის დამნაშავე და ვინ არის მსხვერპლი?
— ამ ომს მხოლოდ ორი მხარე ჰყავს. საქართველო და რუსეთი. ამ ომით წააგო ქართველმა და აფხაზმა. მოიგო მხოლოდ რუსმა. და დამნაშავე არის მხოლოდ რუსეთი. მძულს ეს ქვეყანა. ერიც სუსტია. არ იბრძვიან თავისუფლებისთვის. მე არ შემხვედრია რუსი, რომელიც მეტყოდა, რომ მისი ქვეყანა დამპყრობელი და სიკვდილის მომტანია. სუსტი ერია და მაგიტომაც არიან დამპყრობლები. ეს მათი კომპლექსია. ახლაც მყავს მეგობრები აფხაზეთში. მიყვებიან იქაური ყოველდღიურობის შესახებ. ძალიან უჭირთ ეკონომიკურად. ნარკომანიაა გამეფებული. აღარც მაგათ უნდათ რუსეთი, მაგრამ არც ჩვენთან თანაცხოვრება უნდათ. ახალი თაობა ისე გაზარდეს, რომ ჩვენ მტრები ვგონივართ. ეს მიწა მათი საკუთრება ჰგონიათ. ახალგაზრდებს ხომ არ ახსოვთ ჩვენთან თანაცხოვრება? ჩვენი თაობაც და მორჩა. არავის არაფერი ემახსოვრება. ამიტომ სანამ ჩვენ ცოცხლები ვართ, მანამდე უნდა დავბრუნდეთ.
— გადმოხვედით გემიდან. რა ხდება ამის მერე?
— ფოთში ჩამოვედით. უკვე საღამო იყო. სრულიად უცხო ქალაქში აღმოვჩნდით. დაბნეული ხარ, ვერავის ცნობ, ვერავინ გცნობს. თავს მიგდებულად გრძნობ. არავის სჭირდები, არავის უნდიხარ. ყველა ამრეზით გიყურებს. ძალიან ცუდად შეგვხვდა ფოთი, ისევე, როგორც თბილისი. დღემდე ვერ ვხსნი მათ ასეთ დამოკიდებულებას. ალბათ, ყველას თავისი პრობლემა ჰქონდა და ჩვენ დამატებით თავსატეხად აღგვიქვამდნენ, უცხოებად. არ ვიცი. ამ ემოციებში ვიყავი, როცა უცებ უკნიდან ნაცნობი ხმა გავიგონე, „ირა“, მივტრიალდი და დედაჩემის ბიძაშვილი აღმოჩნდა. იმ ღამეს ეს ერთადერთი ნათელი წერტილი იყო, ერთადერთი იმედი და სიხარული იყო იმისა, რომ ვიღაცას მაინც ახსოვხარ, ვიღაც გიცნობს და ახლობელია. მშივრები ვიყავით. მახსოვს, ერთი დიდი პური და ერთი ქილა აჯაფსანდალი მომცა. მას მერე დღემდე ასე გემრიელად არაფერი მიჭამია.
მეორე დღეს ფოთიც დატოვეს. ამჯერად ბოლო გაჩერება თბილისი იყო. იცოდა, რომ თბილისში დეიდა იყო, რომელიც ვერაზე, ბაბუას სახლში ცხოვრობდა. თუმცა, ისე ავიდა მატარებელში, ვერ გაიგო, გადასცეს თუ არა დეიდას მისი თხოვნა, სადგურში დახვედროდა მას. არ იცოდა არც ის, ცოცხლები იყვნენ თუ არა მისი მშობლები და 15 წლის და. არც მის ოჯახის წევრებს სცოდნიათ, ცოცხალი იყო თუ არა ირინა და მისი მცირეწლოვანი შვილი, რომელიც ამ დროისთვის უკვე 8-9 თვის იყო. ერთადერთი, რაზეც მატარებელში ფიქრობდა, ის იყო, მატარებლიდან ჩასულს მისთვის ნაცნობი სახე დაენახა.
— სადგურზე უამრავი ხალხი ირეოდა. ჩამოვდივარ მატარებლიდან და დეიდაჩემს ვერ ვხედავ. უკვე ვიწყებ იმაზე ფიქრს, რომ ყველა დაღუპულია. აბა, სხვას რას უნდა შეეშალა მისთვის ხელი, რომ დამხვედროდა? ტელეფონის ჯიხურისკენ წავედი და ამ დროს მესმის ხმა, „ირი“. ეს უკვე მეორე სიხარული იყო ბოლო ორ დღეში. მივტრიალდი. ჩემმა დამ მიცნო. წლების მერე მისი ჩანახატი ვნახე ამ დღესთან დაკავშირებით, სადაც ეწერა: „ვფიქრობდი, რა იქნება, ამდენ ხალხში ჩემი დაც გამოჩნდეს-მეთქი. რომ დავინახე ჭუჭყიანი გოგო ჭუჭყიანი ბავშვით, რომ გიცანი, მივხვდი, რომ ცა გაიხსნა და ანგელოზად მომევლინე“. როგორც კი ჩემი პატარა და დავინახე, ყველაფერი დავყარე. ან, დასაყრელიც რა მქონდა?! ფაქტობრივად, არაფერი წამომიღია. მხოლოდ ბავშვის ღამის ქოთანი. ეგეც რატომ წამოვიღე, არ ვიცი. აფხაზეთიდან მხოლოდ სული წამოვიღე. სული და სუნი.
ვთხოვე, ეს სუნი აღეწერა.
— რაღაც არამიწიერი სუნია. ნიჟარების, ზღვის, ჰაერის, მაგნოლიის, წიწვების. ყველაფრის ერთად. სიყვარულის სუნი. სანაპიროზე კოცონზე შემწვარი მიდიისა და სიმინდის სუნი. ამის მსგავსი არსად არაფერია. ყოველ წელს ჩავდივარ აჭარაში და ზღვაც კი არ არის ისეთი. ხომ ერთი ზღვაა, მაგრამ არა. იქ სულ სხვანაირია.
ეს სიტყვები ადრეც გამიგია. არ მახსოვს ვისგან, მაგრამ გამიგია. სწორედ ამის გამოა, რომ ბავშვობიდან დღემდე აფხაზეთი ჩემთვის ზღვასთან და მის „მისტიკურ“ სანაპიროსთან ასოცირდება. მინდოდა, უფრო მეტი მომესმინა ამაზე. ვთხოვე, ზღვაზე საუბარი გაეგრძელებინა.
— იქ ჩემი ოცნების კენჭებია. იცით, ბათუმში როცა ვარ ზღვაზე, ყოველთვის ვხვდები, ვინ არის აფხაზეთიდან. ჩვენ ცურვის სხვანაირი სტილი გვაქვს. არ ვიცი, როგორ აგიხსნათ. ჩვენ სხვანაირად ვცურავთ. ზღვას ვართ შეჭიდებული, თითქოს, ვებრძვით მას. ტალღების არ გვეშინია. დიდ ტალღებზე გვიხტუნავია. ზღვას ველაპარაკები ხოლმე. მშვიდად როცა არის, ცოტა ვბრაზდები. ვბრაზდები, რატომ არის მშვიდად, რატომ არ ნერვიულობს იმაზე, რომ ჩვენ მასთან არ ვართ? სხვანაირი დამოკიდებულება მაქვს ზღვასთან. მთაში სამი დღეც მიჭირს გაჩერება, ზღვაზე კი შემიძლია 12 თვე გავჩერდე. თუმცა, ჩემი ზღვა მენატრება. ჩემი ტალღებიანი, ფორიაქა ზღვა.
ის მოხდა, რისიც თავიდანვე მეშინოდა. ჩემი რესპონდენტის ამბების მოსმენა ძალიან ემოციური აღმოჩნდა. ბევრ ადამიანთან მისაუბრია. მათ შორის, იმათთან, ვისაც რაღაც ან ვიღაც დაუკარგავთ, მაგრამ იყო რაღაც განსხვავებული და ახალი ირინას ემოციებში, რაც აქამდე არ მინახავს — ტკივილისა და იმედის, სიყვარულისა და ბრაზის, სევდისა და ბედნიერების უცნაური ნაზავი. ზღვაზე საუბრისას მორცხვნარევი ღიმილით შევხედეთ ერთმანეთს ცრემლიანი თვალებით. უთქმელად, მაგრამ ორივე ბოდიშს ვიხდიდით — ის „ზედმეტი“ ემოციების გამომჟღავნების, მე კი არაპროფესიონალური საქციელის გამო (ტირილი ინტერვიუს დროს? ეს რაღაც ახალი იყო) და უხერხულობის თავიდან ასაცილებლად, ვთხოვე, მოეყოლა, როგორი იყო ცხოვრება თბილისში გადმოსვლის შემდეგ.
— რთული იყო. დიდი გაჭირვება გამოვიარეთ. სახელმწიფო, ფაქტობრივად, არ გვეხმარებოდა. თუმცა, იმ პერიოდიდან მატერიალურ მდგომარეობაზე მეტად ის ტკივილი მახსოვს, რასაც ჩვენ მიმართ ხალხის დამოკიდებულება იწვევდა. 18 ლარს ვიღებდით დახმარებას, როგორც გითხარით. მაშინ ბანკები არ იყო, თუმცა რაღაც მსგავს დაწესებულებაში დავდიოდით ამ 18 ლარის ასაღებად. იცით, რა ხდებოდა? ზედა სართულებიდან წყალს გვასხამდნენ და ნაგავს გვაყრიდნენ, თქვენს სამშობლოში წაეთრიეთო. რა თქმა უნდა, იყვნენ კარგი ადამიანებიც. მაგალითად, ბაბუას ბიძაშვილი, თათა ჩიკაშუა. როგორც კი ჩამოვედით, ჩვენს სანახავად მოვიდა. ერთი პარკი სანოვაგე და ერთი პარკი ტანსაცმელი მოგვიტანა. ხომ არაფერი ისეთი, თითქოს, მაგრამ ეს იმხელა ემოციური მხარდაჭერა იყო მაშინ ჩვენთვის... როცა ხედავ, რომ ვიღაც ფიქრობს შენზე და ვიღაცას მაინც უნდა, რომ იცოცხლო... დღემდე მათბობს თათა ბებიას მოტანილი ის პლედი. მისი სუნი აქვს. სითბოს და ზრუნვის სუნი. მაგრამ იმ ხალხის დამოკიდებულება ძალიან მტკიოდა და ამიტომ, უფრო მძაფრად მახსოვს. წლების მერე ყველამ დავიწყეთ მუშაობა, ცოტა ამოვისუნთქეთ, თუმცა ამას მხოლოდ საკუთარი მუხლჩაუხრელი შრომის შედეგად მივაღწიეთ. არავინ დაგვხმარებია. ჯერ კიდევ 2017 წელს საერთო საცხოვრებელში ცხოვრებისას შუა ვაკეში გაზის ბალონებით დავრბოდით, რადგან ხელისუფლებას ჩვენთვის არ ეცალა. არც დღეს სცალია.
— რამდენჯერმე ახსენეთ, დევნილებს არ გვისმენენო. რისი თქმა გსურთ სახელმწიფოსთვის?
— მინდა ყველაფერი გააკეთონ იმისთვის, რომ ჩემს სახლში დამაბრუნონ. ეს მინდა ვუთხრა... რომ დაგვინახონ, ჩვენზე იფიქრონ, ჩვენი ტკივილი გაიზიარონ. ზოგადად, ჩვენი ამბით იშვიათად ინტერესდება ვინმე. თუმცა, არის ასეთი შემთხვევებიც. მაგალითად, ახლახან თავისუფლების ინსტიტუტის, ტაბულას, ამომრჩეველთა განათლების საზოგადოების, ევროპული საქართველოსა და აფხაზთა კრების მიერ გამოიცა სტატიების კრებული „ბუჩამდე იყო აფხაზეთი“ და ამავე სახელწოდების ფილმიც გადაიღეს, რომელიც საქართველოს ფარგლებს გარეთ გაიტანეს. ამ პროექტში ჩართულ თითოეულ ადამიანს მინდა მადლობა გადავუხადო, რომ სხვებსაც გააგებინეს ჩვენი ისტორია, ჩვენი ტკივილი. ჩვენც ზუსტად ისეთი საშინელი ომი გამოვიარეთ, როგორსაც დღესაც არაერთი ადამიანი გადის. არ უნდა მიიჩქმალოს ჩვენი ტრაგედია, ჩვენი ომი, რომლის დროსაც დედას საკუთარი შვილის თვალები გადააყლაპეს, სადაც 4 წლის ბავშვი ხეზე გააკრეს წარწერით: „იყიდება ახალი ქართული ხორცი“, ეს საკუთარი თვალით მაქვს ნანახი. ომი, სადაც ქალებს აუპატიურებდნენ და ადამიანებს ჭებში ყრიდნენ. უკრაინის ომმა ეს ტკივილი განმიახლა. ძალიან განვიცდი მათ ამბავს.
— ბევრჯერ აღნიშნეთ, რომ აფხაზეთის დაბრუნების გჯერათ. როგორ ფიქრობთ, რა არის ამისთვის საჭირო?
— ამისთვის რუსეთის რღვევა და აფხაზების გამოფხიზლებაა საჭირო. მარტივი პროცესი არ იქნება. რა თქმა უნდა, ომი არავის გვინდა, მაგრამ არც ისაა სწორი, ომით რომ გვაშინებენ. იცით რა, მე არც ომის მეშინია. ვისზე ნაკლები შვილები დაეღუპათ დედებს? რა, ჩემს შვილზე ნაკლები სიმაღლე ჰქონდათ თუ ცოდნა-განათლება? მაგრამ გაუშვეს დედებმა ომში შვილები. ასე სჭირდებოდა ქვეყანას და იმიტომ. სხვა გზა არ იყო. ქართველები არ ვართ ლაჩრები. მართალია, ომი არავის გვინდა, მაგრამ ეს მშვიდობაა, რაც ახლა გვაქვს? ომია, აბა რა არის, მიწას მისხალ-მისხალ რომ გართმევენ? ომი არ არის „რუსული კანონის“ შემოღება? ნახევარი მილიონი რუსი, ნახევარი მილიონი მტერი რომ გყავს ქვეყანაში ჩამოსახლებული, ეს ომი არ არის? აბა, რა არის? ეს მშვიდობაა? ესეც ომია და ამ ომში ვაგებთ. თან, უღირსად. აი, ეს არის განსხვავება.
ინტერვიუს ბოლოს ვისაუბრეთ აფხაზებისა და ქართველების თანაცხოვრების შესაძლებლობებზეც.
— აფხაზებიც ჩვენსავით მსხვერპლები არიან. უბრალოდ, ისინი თავიანთ სახლებში დარჩნენ, ჩვენ კი გამოგვყარეს. თუმცა, როცა ამ ყველაფერს გავიაზრებთ, როცა მივხვდებით, რომ ჩვენ ერთი საერთო მტერი გვყავს, ერთმანეთის პატიებასაც შევძლებთ. ამაში დარწმუნებული ვარ. როცა აფხაზეთი დავტოვეთ, ჩემი მეგობრები მისულან და ჩემი სახლის ღობეზე ჩემი სახელი და გვარი დაუწერიათ, ჩვენს აფხაზ მეზობელს კი ჭიშკარზე ბოქლომი დაუდია, ვინმე რომ არ შესულიყო. კი, სახლი დანგრეულია, გაძარცვულია, შიგნით სულ ბალახებია, მაგრამ მაინც ნიშანდობლივია, რომ ჩემი სახელი და გვარი აწერია. მელოდება ჩემი სახლი, ასეთ მდგომარეობაში, მაგრამ მაინც მელოდება და აუცილებლად ჩავალ. ჩავალ და მამაჩემის ნატვრას ავასრულებთ მე და ჩემი და. ჩვენს გრძელ ქუჩაზე ძალიან გრძელ მაგიდას დავდგამთ და სუფრას გავშლით. სულ რომ არაფერი გვქონდეს, პურს, მარილს და წყალს მაინც დავდგამო, მამაჩემი ამბობდა. ჩვენც ასე მოვიქცევით. ამას აუცილებლად გავაკეთებთ.
— წარმოიდგინეთ, რომ დაბრუნდით. რა არის პირველი, რასაც აკეთებთ?
— ზღვაზე მივდივარ. ზამთარიც რომ იყოს, სულ ერთია, მივდივარ, ვხტები და ვიწყებ ცურვას.
იწყებს ცურვას ისე, როგორც მხოლოდ აფხაზეთში გაზრდილი ადამიანები ცურავენ. მის „ფორიაქა ზღვას“ ეჭიდება, ებრძვის, ტალღებს არ უშინდება და ალბათ, ცოტას უსაყვედურებს, როგორ გაჩერდა ამდენი ხანი მის გარეშე. მერე ისევ გაუღიმებს და გააგრძელებს ცურვას მონატრებული და ბედნიერი. ყოველ შემთხვევაში, მე მათი შეხვედრა ასე წარმომიდგენია. ალბათ, ასეც იქნება.
სტატიის ავტორი: ინგა ღოღობერიძე
ფოგოტრაფი: ანა თავაძე
♦ სტატია მომზადებულია ფონდის „ქალთა ფონდი საქართველოში“ ფინანსური მხარდაჭერით
