რეგულარული მენსტრუალური ციკლი კარგი ჯანმრთელობის მანიშნებელია. თუმცა, ქალების უმეტესობისთვის მენსტრუაციას განსაზღვრული ცვალებადობა ახასიათებს.

ორსულობის გარდა, მენსტრუალური ციკლის რიტმზე შეიძლება რამდენიმე ფაქტორმა იმოქმედოს, მათ შორის ზოგიერთმა დაავადებამ, მედიკამენტმა, სტრესმა, ზედმეტმა მუშაობამ ან ვარჯიშმა, ასევე წონის უეცარმა მატებამ ან კლებამ.

საშუალო მენსტრუალური ციკლი

მენსტრუალური ციკლი იმ ცვლილებების ერთობლიობაა, რომლებიც ყოველთვიურად მიმდინარეობს ქალის სხეულში შესაძლო ორსულობისთვის მოსამზადებლად. თვეში ერთხელ ორი საკვერცხიდან ერთ-ერთი ათავისუფლებს მომწიფებულ კვერცხუჯრედს (იშვიათად, ორს ან სამს). ამ პროცესს ოვულაცია ეწოდება.

თუკი ოვულაცია მოხდება, მაგრამ კვერცხუჯრედი არ განაყოფიერდება, საშვილოსნოს ლორწოვანი გარსი ნელ-ნელა ჩამოიფცქვნება და კუნთების შეკუმშვის მეშვეობით საშვილოსნოს ყელის გავლით სხეულიდან გამოიდევნება. ამას მენსტრუაცია ეწოდება — სისხლდენის პირველი დღე ციკლის დაწყების პირველ დღეს აღნიშნავს.

ციკლი საშუალოდ 21-35 დღე გრძელდება, მენსტრუაცია კი — 3-5 დღე, თუმცა ასევე ნორმალურია, რომ ის 2-იდან 7 დღემდეც გაგრძელდეს. ახალგაზრდა გოგოებს, რომლებსაც ახლახან დაეწყოთ მენსტრუაცია, ხშირად არარეგულარული ციკლები აქვთ, თუმცა მათი რიტმი ასაკთან ერთად სტაბილურდება.

ციკლის არევა და მენსტრუაციის დაგვიანება ბევრმა სხვადასხვა მიზეზმა შეიძლება გამოიწვიოს. მათ შორისაა:

#1. სტრესი

თუ თქვენი მენსტრუაცია იგვიანებს, შეეცადეთ, სიმშვიდე შეინარჩუნოთ. სტრესმა და მღელვარებამ შეიძლება მენსტრუაციის დაწყება კიდევ უფრო გადაწიოს. როდესაც მუდმივი ან ძლიერი სტრესის ქვეშ ხართ, თქვენი სხეული სტრესის ჰორმონებს — კორტიზოლსა და ადრენალინს — გამოყოფს.

ადრენალინი გაძლევთ ენერგიას, კორტიზოლი კი ზრდის ტვინის ფუნქციას და თქვენს სხეულს ეუბნება, რომ სხეულის ის ფუნქციები, რომლებიც სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი არ არის, ენერგიის დაზოგვის მიზნით უნდა შეანელოს ან სულაც გააჩეროს. სტრესმა შეიძლება დათრგუნოს რეპროდუქციული სისტემა — თუკი კორტიზოლი ტვინს პროგესტერონისა და ესტროგენის გამოყოფას შეაწყვეტინებს, მენსტრუალური ციკლი ვერ შესრულდება.

თითოეული ქალი სხვადასხვანაირად რეაგირებს სტრესზე. ზოგისთვის შფოთვამ და ნერვიულობამ შეიძლება გამოიწვიოს ადრეული სისხლდენა ან მენსტრუაციებს შორის სისხლდენა, ასევე ჩვეულზე უფრო მსუბუქი ან უფრო ძლიერი სისხლდენა.

უმნიშვნელო უსიამოვნებები სხეულის რეპროდუქციულ ფუნქციებზე, დიდი ალბათობით, არ იმოქმედებს, თუმცა შეიძლება იმოქმედოს საყვარელი ადამიანის დაკარგვამ ან ძალიან ბევრმა მუშაობამ, თანაც არა მხოლოდ მენსტრუალურ ციკლზე — სტრესმა შეიძლება ასევე გამოიწვიოს თავისტკივილი, ძილის დარღვევა, კუნთებისა და მუცლის ტკივილი.

^{სურათი: WomanLog}

#2. ორსულობა

თუკი რეპროდუქციულ ასაკში იმყოფებით და სექსუალურად აქტიური ხართ, დაგვიანებული მენსტრუაცია შეიძლება ორსულობის მანიშნებელი იყოს. ორსულობის სხვა ადრეულ ნიშნებს შორისაა:

• გულისრევის შეგრძნება და ღებინება

• ტკივილისადმი მგრძნობიარე მკერდი

• შებერილობა

• შარდვის გაზრდილი მოთხოვნილება

• დაღლილობა და მოთენთილობა

• ჭამის ძლიერი სურვილი, მადისა და გემოვნების ცვლილება

• სუნებისადმი მგრძნობიარობა

• კუჭის შეკრულობა

• განწყობის უეცარი ცვლილებები

ყველაზე ზუსტი შედეგის მისაღებად უმჯობესია, მენსტრუაციის დაგვიანებიდან ერთი კვირა მოიცადოთ. პასუხში დარწმუნება თუ გსურთ, ორი ან სამი დღის შემდეგ კიდევ ერთი ტესტი გაიკეთეთ. გარდა ამისა, თუ უარყოფითი პასუხიდან ერთი კვირის შემდეგ მენსტრუაცია კვლავ არ დაიწყო, ყოველი შემთხვევისთვის ტესტის კიდევ ერთხელ გაკეთება სჯობს.

აღსანიშნავია, რომ ორსულობასთან დაკავშირებული ბევრი სიმპტომი პრემენსტრუალურ სინდრომსაც — ე.წ. „პიემესსაც“ — ახასიათებს. თუმცა, თუკი ეს სიმპტომები დიდხანს შენარჩუნდა ან მენსტრუაცია ისევ არ დაიწყო, აუცილებლად მიმართეთ თქვენს პირად ექიმს ან გინეკოლოგს, რადგან ეს შეიძლება ჯანმრთელობის სხვა პრობლემების ნიშანი იყოს.

#3. წონის ცვლილება

წონის ცოტათი დაკლება, სავარაუდოდ, არ იმოქმედებს თქვენს მენსტრუალურ ციკლზე. პირიქით, ზომიერად გახდომას შეუძლია თქვენი ჯანმრთელობის ზოგადი მდგომარეობის გაუმჯობესება და მენსტრუალური ციკლის რიტმის ნორმალიზება — მაგალითად, პოლიკისტური (ან პოლიცისტური) საკვერცხის სინდრომის შემთხვევაში.

თუმცა, წონის უეცრად და დიდი რაოდენობით დაკლებამ შეიძლება დააზიანოს რეპროდუქციული სისტემა, რადგან ის სხეულის ჰორმონალურ ბალანსზე ზემოქმედებს.

ნაყოფიერებასა და ჩასახვასთან დაკავშირებული ყველა პროცესი, მათ შორის მენსტრუაცია, ნელდება ან ჩერდება, რათა სხეულის ენერგია უფრო მნიშვნელოვან საკითხს მოხმარდეს — გადარჩენას. ანორექსიის მქონე ადამიანებსა და იმ სპორტსმენებს, რომლებსაც ცხიმის ძალიან დაბალი შემცველობა აქვთ სხეულში, ხშირად აქვთ არარეგულარული ციკლები ან საერთოდ არ აქვთ მენსტრუაცია.

#4. ზედმეტი ვარჯიში

ზედმეტად ბევრმა ვარჯიშმა შეიძლება ჰიპოფიზისა და ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონების გამომუშავება შეცვალოს, რაც ოვულაციასა და მენსტრუაციაზე მოქმედებს. თუმცა, დღეში ერთი ან ორი საათით ვარჯიში მენსტრუალურ ციკლზე არ იმოქმედებს — ჰორმონალური ცვლილებები საათობით დაუღალავი ვარჯიშის შემთხვევაში ხდება.

თუკი ასეთ ვარჯიშს გეგმავთ, სპორტული მედიცინის სფეროში მომუშავე სპეციალისტთან გაიარეთ კონსულტაცია. ის დაგეხმარებათ, რომ ვარჯიშის დროს თქვენმა სხეულმა ფიზიკურ დატვირთვას გაუძლოს და თქვენი ჯანმრთელობა არ დაზიანდეს. ეს შეიძლება მოიცავდეს შესაფერის კვების რაციონს, ფიზიკური სტრესის შესამცირებლად საჭირო ტექნიკებსა და რეგულარულ სისხლის ანალიზებს, რომლებშიც შემოწმდება რკინისა და ვიტამინების ნაკლებობა, ჰორმონალური დისბალანსი, დეჰიდრატაცია და ა.შ.

#5. დაავადებები

მენსტრუალურ ციკლზე ბევრი ქრონიკული დაავადებაც მოქმედებს. მათ შორისაა:

• ფარისებრი ჯირკვლის დაავადებები

• თირკმელზედა ჯირკვლის დაავადებები

• პოლიკისტური საკვერცხის სინდრომი

• ჰიპოფიზის სიმსივნე

• საკვერცხის ცისტები (კისტები)

• ღვიძლის დისფუნქციები

• დიაბეტი

#6. ჰორმონალური კონტრაცეფცია და მედიკამენტები

ჰორმონალური კონტრაცეფციის — მაგალითად, ჩასახვის საწინააღმდეგო აბების — მიღების დაწყება, შეცვლა ან შეწყვეტა პირდაპირ მოქმედებს თქვენს მენსტრუალურ ციკლზე. ჰორმონალური კონტრაცეფციის ზოგი ფორმა ამსუბუქებს მენსტრუაციას, ზოგჯერ კი, სულაც, აჩერებს. ასეთი კონტრაცეპტივების მიღებისას პირველი რამდენიმე თვის განმავლობაში სხეული ახალ ჰორმონალურ რიტმს ეჩვევა, ამიტომ მენსტრუაცია შეიძლება არარეგულარული იყოს.

^{სურათი: Parla}

მენსტრუაციის დაგვიანება ან არმოსვლა ასევე დაკავშირებულია:

• სხვა ტიპის კონტრაცეპტივებთან — ინიექციებთან და იმპლანტებთან. სხვადასხვა ტიპის კონტრაცეპტივმა სხვადასხვაგვარად შეიძლება იმოქმედოს თქვენს მენსტრუალურ ციკლზე. ზოგი უფრო ძლიერ მენსტრუაციას იწვევს, ზოგი უფრო მსუბუქს, ზოგი კი — ამენორეას (მენსტრუაციის შეწყვეტას).

• გარკვეულ მედიკამენტებთან — მათ შორისაა ანტიდეპრესანტები, ანტიფსიქოზური მედიკამენტები, ფარისებრი ჯირკვლის მედიკამენტები, ანტიკონვულსანტები (კრუნჩხვის საწინააღმდეგო საშუალებები) და ქიმიოთერაპიის ზოგიერთი მედიკამენტი.

#7. არეული ძილის რეჟიმი

ცირკადული რიტმის — სხეულის შინაგანი საათის, რომელიც ძილისა და ღვიძილის დროს არეგულირებს — დარღვევა მენსტრუალური ფუნქციის არევასთანაა დაკავშირებული. მუშაობის ცვალებადმა განრიგმა და ღამის ცვლაში მუშაობამ შეიძლება მენსტრუაციის არარეგულარულობა გამოიწვიოს.

ციკლი ასევე შეიძლება შეიცვალოს მოგზაურობის დროს, განსაკუთრებით საერთაშორისო ფრენებისა და სასაათო სარტყლების ცვლილების შემთხვევაში.

#8. პერიმენოპაუზა და მენოპაუზა

პერიმენოპაუზა გარდამავალი პერიოდია რეპროდუქციულ ასაკსა და მენოპაუზას შორის. ამ დროს მენსტრუალურ ციკლში გარკვეული ცვლილებები ხდება. ამ დროს მენსტრუაცია შეიძლება გახდეს უფრო მსუბუქი ან ძლიერი, უფრო ხშირი ან იშვიათი. ქალების უმეტესობისთვის მენსტრუაცია წყდება 45-იდან 55 წლამდე შუალედში, ციკლში კი რამდენიმე წლით ადრე შეინიშნება ცვალებადობა.

როდის მივმართოთ ექიმს?

ერთჯერადად მენსტრუაციის დაგვიანება ან გამოტოვება, როგორც წესი, ჯანმრთელობის სერიოზულ პრობლემაზე არ მიანიშნებს. თუმცა, თუკი მენსტრუალური ციკლი ზედიზედ ერთზე მეტჯერ შეწყდა ან თუ მენსტრუაციის გამოტოვებას თან ახალი და უჩვეულო სიმპტომები ახლავს, მიმართეთ ექიმს. ექიმი ზუსტად დაადგენს პრობლემის მიზეზს და მკურნალობის გზებზე გაგესაუბრებათ.

ექიმს ასევე უნდა მიმართოთ, თუკი ქვემოთ ჩამოთვლილი სიმპტომები გაწუხებთ:

• უჩვეულოდ ძლიერი სისხლდენა

• მაღალი ტემპერატურა

• ძლიერი ტკივილი

• მხედველობის გაუარესება

• თმისცვენა ან თმის ჭარბი ზრდა

• გულისრევის შეგრძნება და ღებინება

• გამონადენი მკერდიდან

• სისხლდენა, რომელიც 7 დღეზე მეტხანს გრძელდება

• სისხლდენა მენოპაუზის დროს, როცა მენსტრუაცია უკვე წელიწადზე მეტია არ გქონიათ

თუკი თქვენს მენსტრუაციაზე დარდობთ, გირჩევთ, თვალი ადევნოთ თქვენს ციკლს და უფრო მეტი გაიგოთ იმ ცვლილებებზე, რომლებიც მის დროს ხდება სხეულში. შესაძლო პრობლემაზე დარდი არაფერს მოგცემთ და უმჯობესია, მის მოგვარებაზე იზრუნოთ — გახსოვდეთ, რომ გინეკოლოგთან საუბარი ყოველთვის შეიძლება.

რაც უფრო მეტს გაიგებთ იმაზე, თუ როგორ რეაგირებს თქვენი სხეული სხვადასხვა სიტუაციაზე, მით უფრო კომფორტულად მოახერხებთ თქვენი მენსტრუაციის მართვას. არ შეგეშინდეთ და შეეცადეთ, მეტი დრო დაუთმოთ საკუთარი სხეულის უკეთ გაცნობას.