ტოქსიკური შოკის სინდრომი — გამომწვევი მიზეზები და თავიდან აცილების გზები

ტოქსიკური შოკის სინდრომი არის მწვავე ინფექცია, რომელსაც სტაფილოკოკების ან სტრეპტოკოკების ბაქტერია იწვევს. ყველაზე ხშირად ტოქსიკური შოკის სინდრომს იწვევს მენსტრუაციის დროს მაღალი შეწოვის მქონე ტამპონების გამოყენება. ტოქსიკური შოკის სინდრომის სიმპტომები იშვიათად ვლინდება, თუმცა ამ ინფექციას შეუძლია, რომ სხვადასხვა ორგანოს მუშაობა შეაფერხოს და უეცარი სიკვდილიც კი გამოიწვიოს, თუკი მისი შემჩნევა და მკურნალობა არ მოხდა. 

ტოქსიკური შოკის სინდრომის გავრცელება

იშვიათად, თუმცა ხდება ისეც, რომ ტოქსიკური შოკის სინდრომი ადამიანისთვის ფატალური შედეგით სრულდება. ამ მდგომარეობას ორგანიზმში სტაფილოკოკების ან A ჯგუფის სტრეპტოკოკების ბაქტერიების რაოდენობის ზრდა იწვევს. ტოქსიკური შოკის სინდრომი შეიძლება განუვითარდეს ნებისმიერ ადამიანს, თუმცა მენსტრუალური ჭიქისა და ტამპონების გამოყენება რისკს შედარებით ზრდის. გარდა ამისა, ტოქსიკური შოკის სინდრომის განვითარების საფუძველი შეიძლება გახდეს ჩასახვის საწინააღმდეგო მეთოდების გამოყენებაც (მაგალითად, საშოს ღრუბელი და დიაფრაგმა).

დიდი ხნის განმავლობაში ტოქსიკური შოკის სინდრომის მთავარ გამომწვევ მიზეზად ტამპონების გამოყენება სახელდებოდა. მიუხედავად იმისა, რომ ტამპონების საშიშად მიჩნევის გამო ის თითქმის აღარ იყიდებოდა, არ წყდებოდა ტოქსიკური შოკის სინდრომის შემთხვევების რაოდენობა — აშშ-ში ყოველ 100 000 ადამიანში საშუალოდ 3-6-ს ისევ ემართება ტოქსიკური შოკის სინდრომი, მათ შორის მენსტრუაციის მქონე ყოველ 100 000 ქალში საშუალოდ 1-ს.

იმისათვის, რომ ტოქსიკური შოკის სინდრომი განვითარდეს, ბაქტერიას სჭირდება ხელსაყრელი პირობები (სითბო და ტენიანობა) გაზრდისა და გამრავლებისთვის. თუკი ადამიანს კანზე ჭრილობა ან ნაკაწრი აქვს, დიდია იმის ალბათობა, რომ ბაქტერიამ სისხლის ნაკადებში შეაღწიოს და ტოქსინების გამოყოფა დაიწყოს. ტამპონები კი, რომლებიც სისხლს ჭარბად შეიწოვენ, ბაქტერიებისთვის ქმნიან ზუსტად ისეთ გარემოს, რომელშიც გაზრდა და გამრავლება მარტივად შეუძლიათ.

ბაქტერიების გამრავლების საფრთხე მაშინ იზრდება, თუკი ტამპონს სხეულში დიდი ხნის განმავლობაში დაიტოვებთ. გარდა ამისა, მენსტრუალურ ჭიქას, საშოს ღრუბელსა და დიაფრაგმას შეუძლიათ ბაქტერიების გამრავლებას ხელი შეუწყონ, თუკი მათ სხეულში 12 საათზე მეტხანს გაიჩერებთ. აღსანიშნავია ისიც, რომ ტოქსიკური შოკის სინდრომის გამომწვევი ერთადერთი მიზეზი ტამპონის ან სხვა ჰიგიენური საშუალებების სხეულში დიდი ხნით გაჩერებაა არაა — ქრონიკულ დაავადებებსაც შეუძლიათ ამ ინფექციის რისკის გაზრდა. კალიფორნიაში დაფიქსირდა შემთხვევა, როდესაც ქალი საავადმყოფოში მოხვდა ტოქსიკური შოკის სინდრომით, იმის მიუხედავად, რომ ტამპონს ყოველ ორ საათში იცვლიდა და ჰიგიენას ზედმიწევნით იცავდა.

ტოქსიკური შოკის სინდრომის სიმპტომები

როგორც წესი, ტოქსიკური შოკის სინდრომის სიმპტომები მოულოდნელად ვლინდება და დაუყოვნებლივ სამედიცინო დახმარებას საჭიროებს. თუკი მენსტრუაცია გაქვთ, ახლახანს გადაიტანეთ ოპერაცია ან სხეულზე კანი დაზიანებულია და შემდეგი სიმპტომები გაქვთ, დაუყოვნებლივ უნდა მიმართოთ ექიმს:

• არტერიული წნევის უეცარი ვარდნა

• ტემპერატურის მოულოდნელი მატება (39 გრადუსი და ზემოთ)

• კუნთების ტკივილი

• ღებინება და ფაღარათი

• თავის ტკივილი

• კრუნჩხვა

• გამონაყარი სხეულზე, ენაზე ან პირზე

იმ შემთხვევაში, თუკი ეს სიმპტომები უყურადღებოდ დარჩა, შეიძლება სისხლში არსებული ტოქსინების გამო რომელიმე ორგანომ მუშაობა შეწყვიტოს და ფატალური შედეგი დადგეს. სისხლში ტოქსინებს კი სტაფილოკოკები და A ჯგუფის სტრეპტოკოკები გამოყოფენ და სწორედ ეს ტოქსინები უშლიან ორგანოებს ხელს იმაში, რომ საჭირო რაოდენობის ჟანგბადი მიიღონ, რაც საბოლოოდ ადამიანს შოკურ მდგომარეობაში აგდებს. ხშირად, ქალები ტოქსიკური შოკის სინდრომის სიმპტომებს უგულებელყოფენ, რადგან მენსტრუალური ციკლის სიმპტომებში ეშლებათ (მაგალითად, გულისრევა და კუნთების ტკივილი).

^{წყარო: WomanLog}

ვის შეიძლება დაემართოს ტოქსიკური შოკის სინდრომი? 

მართალია, ტოქსიკური შოკის სინდრომი ნებისმიერ ადამიანს შეიძლება დაემართოს, თუმცა ის უმეტესად იმ ახალგაზრდა ქალებში ვლინდება, რომლებსაც მენსტრუალური ციკლი აქვთ. რამდენიმე კვლევის მიხედვით, იმ ქალების 30%-ს, რომლებსაც ერთხელ უკვე ჰქონდათ ტოქსიკური შოკის სინდრომი, მოსალოდნელია, რომ ის ხელმეორედაც დაემართებათ. საშოს მჟავატუტოვან ბალანსში ცვლილება ასევე ზრდის ტოქსიკური შოკის სინდრომის რისკს. დადგენილია, რომ ვაგინის მჟავატუტოვანი გარსის ნორმალური მაჩვენებელია 3.8-დან 4.5-მდე, ხოლო იმ დროს, როცა სტაფილოკოკების ან სტრეპტოკოკების რაოდენობა ამ გარსში იმატებს, მაჩვენებელი ექვსიდან რვამდეა. 

სხვა რისკ-ფაქტორები:

• დაზიანებული კანი, განსაკუთრებით მაშინ, თუკი მისი სათანადოდ დამუშავება და მკურნალობა არ მოხდა

• ახლად ჩატარებული ოპერაცია

• მშობიარობა

• ვირუსული ინფექციები (მაგალითად, ჰერპესი ან გრიპი)

ტოქსიკური შოკის სინდრომისგან პაციენტები საბოლოოდ 2-3 კვირის შემდეგ იკურნებიან. 

ტოქსიკური შოკის სინდრომის ისტორია

პირველად ტოქსიკური შოკის სინდრომი 1970-80-იან წლებში საფრთხედ იქნა მიჩნეული იმ ქალებისთვის, რომლებსაც მენსტრუალური ციკლი აქვთ. ექიმები კი მალევე მივიდნენ იმ დასკვნამდე, რომ სავარაუდოდ, ჰიგიენის კონკრეტული პროდუქტები იწვევდა ამ მდგომარეობას.

ტოქსიკური შოკის სინდრომის შემთხვევებმა იმატა 1970-იან წლებში, როდესაც ტამპონები მეტად ხელმისაწვდომი გახდა. 1976 წლიდან 1996 წლამდე ამერიკის შეერთებულ შტატებში ტოქსიკური შოკის სინდრომის 5296 შემთხვევა დაფიქსირდა — მათი 93% კი ქალებში მენსტრუაციის დროს გამოვლინდა. იმ კომპანიებმა, რომლებიც ქალების ჰიგიენის ნივთებს აწარმოებდნენ, მალევე შეწყვიტეს ისეთი პროდუქტის წარმოება, რომლებიც მაღალი შეწოვადობით გამოირჩეოდნენ, რადგან ცხადია გახდა, რომ ეს იყო პრობლემა, და უპირატესობა მიანიჭეს ბუნებრივი მასალების გამოყენებას, მაგალითად, ბამბას.

შემთხვევების დიდმა რაოდენობამ გამოიწვია მენსტრუალური ჰიგიენის შესახებ ცნობიერების ამაღლება, მენტრუალური ჰიგიენის დაცვისთვის საჭირო პროდუქტების მკაცრი სამედიცინო ტექსტირება და ამ ყველაფრის შედეგად მალევე დადგა ის რეალობა, როდესაც ტოქსიკური შოკის სინდრომი 100 000 ქალში მხოლოდ ერთს ემართება.

დღეს ტამპონებსაც და მენსტრუალური ჰიგიენის სხვა პროდუქტებსაც რამდენიმე ეტაპისგან შემდგარი ტესტირება უტარდებათ, რათა მათში საზიანო ტოქსინების არარსებობა დადასტურდეს.

რატომ რჩება ტოქსიკური შოკის სინდრომი პრობლემად? 

არც ისე ხშირად, მაგრამ ტოქსიკური შოკის სინდრომი კვლავ დაკავშირებულია მენსტრუალური ჰიგიენის ნივთებთან. მას შემდეგ, რაც ტამპონები, საფენები და მენსტრუალური ჭიქები სამედიცინო შემოწმების ძალიან ბევრ ეტაპს გადიან, მიიჩნევა, რომ ტოქსიკური შოკის სინდრომის გამომწვევი მიზეზი საშოს მჟავატუტოვან გარსში ცვლილებებია. დადასტურებული ფაქტია, რომ ვაგინაში მოხვედრილი ნებისმიერი ნივთი თუ სხეული არღვევს ბუნებრივ მიკროფლორას. მაგალითად, ტამპონის უხეშად გაკეთებამ, შეიძლება გამოიწვიოს ვაგინის კედლების დაზიანება, რაც ბაქტერიებს გამრავლების საშუალებას აძლევს.

^{წყარო: WomanLog}

ტოქსიკური შოკის სინდრომის პრევენცია

იმ შემთხვევაშიც კი, თუ იცით, რომ ბაქტერიული ინფექციებისგან დაცული ხართ, მაინც შეგიძლიათ რამდენიმე მარტივი ნაბიჯის გადადგმა, რათა ტოქსიკური შოკის სინდრომის მოხდენის ალბათობა მაქსიმალურად შეამციროთ:

• რეგულარულად გამოიცვალეთ ტამპონი. როგორც წესი, ტამპონის მწარმოებლების რჩევაა, რომ ტამპონი ყოველ რვა საათში ერთხელ გამოცვალოთ, თუმცა დრო ინდივიდუალურია და დამოკიდებულია მენტრუალური სისხლის ნაკადზე. თუკი, ჭარბი გამონადენი გაქვთ, მაშინ შეიძლება ტამპონის გამოცვლა 4 ან 6 საათში დაგჭირდეთ.

• მოერიდეთ ძლიერად შემწოვ ტამპონებს.

• ძილის დროს ვაგინაში არ დაიტოვოთ ტამპონი.

• ყოველთვის დაიბანეთ ხელები ტამპონის ან სხვა ჰიგიენური ნივთის გამოცვლამდე და გამოცვლის შემდეგ.

• თუკი უკვე გქონდათ ტოქსიკური შოკის სინდრომი, ამ შემთხვევაში უმჯობესია, თუკი არჩევანს სხვა ჰიგიენურ საშუალებებზე გააკეთებთ და ტამპონების გამოყენებაზე უარს იტყვით — მაგალითად, ჰიგიენური საფენები, რომლებიც ვაგინაში არ თავსდება.

• თუკი ჭრილობა, დამწვრობა ან სისხლჩაქცევა გაქვთ, აუცილებლად დაიმუშავეთ სწორად და შეინარჩუნეთ ჰიგიენა, რათა ინფექციის გავრცელება თავიდან აიცილოთ.

• თუკი ტოქსიკური შოკის სიმპომებს შეამჩნევთ, ექიმს ან სასწრაფო სამედიცინო დახმარებას დაუყოვნებლივ მიმართეთ. რაც უფრო მალე მიიღებთ სამედიცინო დახმარებას, მით მალე გამოჯანმრთელდებით ტოქსიკური შოკის სინდრომისგან.

ხშირია შემთხვევები, როდესაც ტოქსიკური შოკის სინდრომისგან გამოჯანრმთელებულ ქალებს მენტალური ჯანმრთელობის პრობლემებთან განმკლავება უწევთ. მნიშვნელოვანია, ყურადღებით იყოთ მენსტრუაციის დროს და უჩვეულო სინდრომები (მაგალითად, მაღალი სიცხე ან კუნთების ტკივილი) უყურადღებოდ არ დატოვოთ. გარდა ამისა, უნდა აარჩიოთ მენსტრუაციის დროს თქვენთვის ყველაზე კომფორტული ჰიგიენური საშუალება და ის სწორად გამოიყენოთ.