სტრესი ჩვენი ცხოვრების ბუნებრივი ნაწილია. დადებითი სტრესი წინაღობების დაძლევასა და საფრთხეებთან გამკლავებაში გვეხმარება. როდესაც სხეული დიდი რაოდენობით ადრენალინს გამოყოფს, იზრდება გულისცემის სიჩქარე, სისხლის წნევა და ენერგიის მარაგი. მიუხედავად ამისა, ქრონიკული სტრესი შეიძლება საზიანო იყოს ორგანიზმისთვის და უარყოფითად იმოქმედოს ქალის სხეულზე, განსაკუთრებით როდესაც საქმე მის სექსუალურ და რეპროდუქციულ ჯანმრთელობას ეხება. ჯანსაღი ცხოვრების სტილი და სტრესის კარგად მართვა ძალიან მნიშვნელოვანია ჩვენი სხეულის გამართულად მუშაობისთვის.

სტრესი და შფოთვა, დიდი ალბათობით, თქვენს ფიზიკურ და მენტალურ ჯანმრთელობაზე იმოქმედებს. ხშირად პირველი სიმპტომები რეპროდუქციულ სისტემაში ჩნდება. გრძელვადიანმა ან ქრონიკულმა სტრესმა შეიძლება სხეული „დააბნიოს“ და არიოს ჰორმონების პროდუქცია, რაც გამოიწვევს არარეგულარულ მენსტრუაციას, დაორსულების გართულებას და დაბალ ლიბიდოსაც კი.

ქრონიკული სტრესის გავლენა სხეულზე

სტრესი სხეულის ბუნებრივი რეაქციაა საფრთხის შემცველ ან საპასუხისმგებლო, დასაძლევ სიტუაციებზე. ის პრობლემების ამოცნობასა და საფრთხისგან თავის დაცვაში გვეხმარება. ძველად „შეებრძოლე ან გაიქეცი“ ინსტინქტი ადამიანებს გადარჩენაში ეხმარებოდა, თუმცა დღეს უკვე სტრესი და შფოთვა მაშინაც გვაწუხებს, როდესაც საქმე სიკვდილ-სიცოცხლეს სულაც არ ეხება. დაძაბულობას განვიცდით სამსახურში, სოციალურ სიტუაციებში და ოჯახში. როდესაც რეგულარულად ვერ ვახერხებთ სტრესისგან გათავისუფლებას, ის შეიძლება ქრონიკულ მდგომარეობაში გადაიზარდოს.

როდესაც სტრესის ქვეშ ვართ, ჩვენი ტვინი გამოყოფს ჰორმონს, სახელად კორტიზოლს. კორტიზოლი იწვევს ხელისგულის გაოფლიანებას, გულის აჩქარებას და სუნთქვის გახშირებას. ქრონიკული სტრესის დროს ორგანიზმში კორტიზოლის დონე მუდმივად მაღალია და სხეული უწყვეტად ფსიქოლოგიური აღგზნების მდგომარეობაშია. ეს უამრავ არასასიამოვნო სიმპტომს წარმოშობს, მათ შორის ადვილად გაღიზიანებადობას, თავისტკივილს, გულძმარვას, უძილობასა და დაღლილობას.

თუკი ქრონიკულ სტრესს ყურადღება არ მიექცა, მან შეიძლება გამოიწვიოს ისეთი პრობლემები, როგორებიცაა:

♦ მაღალი წნევა და შაქრის მაღალი დონე სისხლში

♦ კუჭ-ნაწლავის პრობლემები

♦ დეპრესიის რისკის გაზრდა

♦ გულის შეტევები

♦ ანთებითი პროცესების გახშირება

♦ ფერტილურობის (ნაყოფიერების) შემცირება

სტრესი და მენსტრუალური ციკლი

სტრესის ჰორმონებმა შეიძლება ხელი შეუშალოს რეპროდუქციულ ჰორმონებს, რომლებიც ქალის სხეულში მენსტრუალური ციკლის დროს წარმოიქმნება. ჰორმონულმა დისბალანსმა შეიძლება არიოს თქვენი ციკლი — გახადოს უფრო ხანგრძლივი, ხანმოკლე, არარეგულარული ან საერთოდ შეწყვიტოს — რაც კიდევ უფრო მეტ სტრესს იწვევს.

სტრესმა ასევე შეიძლება გააძლიეროს პრემენსტრუალური სინდრომის (პიემესის) სიმპტომები. შეიძლება შეგაწუხოთ უფრო ძლიერმა ტკივილმა ან გუნება-განწყობის უფრო მძაფრმა ცვლილებებმა. კორტიზოლი თქვენს მადაზეც მოქმედებს. სტრესისა და პიემესის კომბინაციამ შეიძლება უფრო მოგაშიოთ და შაქრისა და ცხიმის მაღალი შემცველობის საკვები მოგანდომოთ.

^{სურათი: WomanLog}

COVID-19-ის პანდემია ყველა ჩვენგანზე მოქმედებს. ამ ახალი და პოტენციურად საშიში ვირუსის გავრცელება საკმაოდ სტრესული მოვლენაა. პანდემიის დროს ბევრ ქალს შეენიშნა ცვლილებები მენსტრუალურ ციკლში.

ორსულობა, ძუძუთი კვება და სტრესი

ორსულობის დროს ქალის სხეულში ბევრი რამ იცვლება — როგორც ფიზიკურად, ისე მენტალურად. ეს თავისთავადაც იწვევს გარკვეულ სტრესს, რომელსაც ემატება ყოველდღიური საქმეები და ბავშვის ამქვეყნად მოვლინებისთვის მზადება. მართალია, სხეული ამ დროს მზადაა, მწვავე, ხანმოკლე სტრესს გაუმკლავდეს — რომელიც, დიდი ალბათობით, ორსულობაზე არ იმოქმედებს — მაგრამ ქრონიკულმა სტრესმა შეიძლება ნაადრევი მშობიარობა გამოიწვიოს, ყველაზე მძიმე შემთხვევებში კი ჩვილის განვითარებაც შეაფერხოს.

სანამ ნაყოფი საშვილოსნოშია, მას გარს არტყამს ამნიონური სითხე — მოყვითალო სითხე, რომელიც იცავს ნაყოფს და მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მისი სიცოცხლისუნარიანობის შენარჩუნებაში. ამნიონურ სითხეში კორტიზოლის მუდმივმა მაღალმა შემცველობამ შეიძლება ნაადრევი მშობიარობა ან თანდაყოლილი მანკები გამოიწვიოს. ციურიხის უნივერსიტეტში ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ თუ ორსულობისას დედას ქრონიკული სტრესი აწუხებს, უფრო მაღალია იმის ალბათობა, რომ მის შვილს მოგვიანებით განუვითარდება ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომი (ADHD) და გულ-სისხლძარღვთა დაავადება.

სტრესი ასევე დაკავშირებულია ძუძუს რძის მუდმივობის ცვლილებებსა და რძის მარაგის შემცირებასთან. კორტიზოლი შეიძლება ძუძუს რძით გადაიცეს, კორტიზოლის ქრონიკულად მაღალმა დონემ კი ჩვილებში შეიძლება გაზარდოს სტრესული რეაქციები ცხოვრების განმავლობაში, მაგალითად, მაღალი წნევა და აჩქარებული გულისცემა.

სტრესი და სექსუალობა

მარტივია, რომ სამსახურებრივმა და საშინაო პასუხისმგებლობებმა ჩვენი ცხოვრება „დატბოროს“. როდესაც ყველაფერი რთულდება, სექსუალური ცხოვრება უკანა პლანზე იწევს. ამის მიზეზი მხოლოდ სტრესით გამოწვეული დაღლილობა არ არის — ლიბიდოს, ანუ სქესობრივი ლტოლვის, დაქვეითება კორტიზოლის მაღალი დონის ერთ-ერთი გვერდითი მოვლენაა. გარდა ამისა, ბევრი სტრესის ქვეშ მყოფ ადამიანებს დეპრესიის უფრო მაღალი რისკიც აქვთ, ანტიდეპრესანტები კი ზოგჯერ ლიბიდოზე მოქმედებს.

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, სტრესი ჰორმონალურ ბალანსს არღვევს. შფოთვა ცლის თქვენს ენერგიას, რის გამოც შეიძლება სექსისადმი ინტერესი შეგიმცირდეთ. ამასთანავე, დაძაბულობა უფრო ართულებს მოდუნებას, სტრესმა კი შეიძლება ქალებს ბუნებრივი ლუბრიკაციის — სისველის — გამოყოფა გაურთულოს, რაც ასევე უსიამოვნოს ხდის სექსს.

ისევე, როგორც სექსთან დაკავშირებული შემთხვევების უმეტესობაში, აქაც პრობლემა და მისი მოგვარების გზები მარტივი არ არის. მიუხედავად ამისა, დასაწყისისთვის კარგი იქნება, თუ რაღაც პასუხისმგებლობებს ჩამოიშორებთ და ძილის რეჟიმსა და ხანგრძლივობას მოაწესრიგებთ.

^{სურათი: WomanLog}

სტრესთან გამკლავება

აუცილებელი არაა, რომ სტრესმა თქვენი ცხოვრება მართოს. ჯანმრთელობა, მათ შორის სექსუალური ჯანმრთელობა, მხოლოდ დაავადებების არქონას არ ნიშნავს — მნიშვნელოვანია, თავს კარგად გრძნობდეთ. ქვემოთ მოცემულია რამდენიმე მეთოდი, რომელიც სტრესულ სიტუაციებთან გამკლავებაში დაგეხმარებათ.

შეამცირეთ სტრესის გამომწვევი ფაქტორები. იპოვეთ წყნარი ადგილი და იფიქრეთ, რა გსტრესავთ და რატომ? რა გიჩქარებთ გულისცემას? საჯაროდ საუბარი? სოციალური ღონისძიებები? ცუდი ამბები ამჟამინდელ ეკონომიკურ სიტუაციაზე? გახსოვდეთ, რომ მსოფლიოს მასშტაბით არსებული პრობლემების მართვა არ შეგიძლიათ, მაგრამ მხოლოდ თქვენზეა დამოკიდებული იმ ნაბიჯების გადადგმა, რომლებიც თქვენს კეთილდღეობას განაპირობებს. სტრესის გამომწვევი ფაქტორების ჩამოშორებას მყისიერი დადებითი ეფექტი ექნება.

მაგალითად, თუკი ცუდი ამბების მოსმენა გხდით ცუდად, დროებით მოშორდით საინფორმაციო საშუალებებს ან, სულაც, ყოველდღიურად ცოტა ხნით გამორთეთ ყველანაირი ტექნიკა და დაისვენეთ. Facebook-ის თვალიერებისა და ახალი ამბების სათაურების კითხვის ჩანაცვლება ბევრი სხვადასხვა აქტივობით შეგიძლიათ — ალბათ, რამდენიმე უკვე თავადაც გაგახსენდათ.

თუ სოციალური სიტუაციები გაწუხებთ — ცოტა შეანელეთ. ადამიანებს, რომლებსაც სოციალური შფოთვა აწუხებთ, ჰგონიათ, რომ მათ მუდმივად აკვირდებიან ან განსჯიან, თუმცა, სინამდვილეში, ადამიანების უმეტესობას საკუთარი თავი უფრო ადარდებს, ვიდრე ვინმე სხვა. შეგიძლიათ, დღიურში ჩაინიშნოთ ის სიტუაციები, რომლებიც გსტრესავთ, შემდეგ კი მათ არიდებას ან მათთან გამკლავების გზების პოვნას შეეცადოთ.

დაიცავით ჯანსაღი დიეტა. კორტიზოლი ასტიმულირებს თქვენს მადას. ხანგრძლივი სამუშაო დღის შემდეგ, როგორც წესი, სალათის ჭამა არ გვინდება ხოლმე. სტრესის დროს ადამიანები ხშირად იმატებენ წონაში. სტრესმა შეიძლება გიბიძგოთ ალკოჰოლისკენ, სიგარეტისა და ნარკოტიკებისკენ. მნიშვნელოვანია, გახსოვდეთ, რომ ორივე ტიპის — მასტიმულირებელი და დამამშვიდებელი — ნივთიერებები თქვენს განწყობას ხანმოკლედ აუმჯობესებს, თუმცა გრძელვადიან პერიოდში ამცირებს სტრესთან გამკლავების უნარს.

ჯანსაღი, სასარგებლო ნივთიერებებით მდიდარი დიეტა სირთულეებთან გამკლავების უნარს გაგიუმჯობესებთ. სტრესის შემსუბუქებაში ხელშემწყობი საკვები ნივთიერებების სიაშია ავოკადო, ცხიმიანი თევზი, კაკალი, ციტრუსი და შავი შოკოლადი. ავოკადო და ცხიმიანი თევზი, მაგალითად, ორაგული, ომეგა-3 ცხიმოვან მჟავებს შეიცავს, რომლებიც გუნება-განწყობასა და ჰორმონალურ ბალანსს აუმჯობესებს. ციტრუსები მდიდარია C ვიტამინით, რომელიც იმუნური სისტემის გაძლიერებას უწყობს ხელს.

იმოძრავეთ. ფიზიკური აქტივობები არა მხოლოდ გონების გასუფთავებაში დაგეხმარებათ, არამედ დადებითად იმოქმედებს თქვენს ნერვულ სისტემაზეც, პარალელურად კი ძალასა და ენერგიას შეგმატებთ. მოძრაობისას ტვინი „ბედნიერების ჰორმონებს“ გამოყოფს, მაგალითად, სეროტონინსა და დოფამინს.

კორტიზოლის ქრონიკულად მაღალი დონეები აზიანებს თქვენს მენტალურ ჯანმრთელობას და ზრდის დეპრესიისა და შფოთვითი აშლილობების გაჩენის რისკს. ისეთი აქტივობებით დაკავება, რომლებიც ტვინში სეროტონინისა და დოფამინის გამოყოფას ზრდის, თქვენს ორგანიზმში კორტიზოლის დონეს შეამცირებს და უკეთ გაგრძნობინებთ თავს.

ნუ მოგერიდებათ დახმარების თხოვნა. ფიზიკური ჯანმრთელობა საკუთარ თავზე ზრუნვის მხოლოდ ერთ-ერთი ნაწილია. თუკი სტრესს ვერ უმკლავდებით და მარტივი საქმეების შესრულება უფრო და უფრო რთული ხდება, დროა, დახმარება ითხოვოთ. დახმარება მეგობრებსა და ოჯახის წევრებსაც შეუძლიათ, თუმცა არც იმაშია რამე სამარცხვინო, რომ პროფესიონალს მიმართოთ — ბოლოს და ბოლოს, ისინი სწორედ ამისთვის არსებობენ.

^{სურათი: Stanford Neuroscience}

ზოგიერთ გამაღიზიანებელ ფაქტორზე ჩვენი რეაქცია წარსულის ტრავმებითაა გამოწვეული. უფრო ღრმა პრობლემებთან გამკლავება სტრესის შემცირებასა და ჯანსაღი ჩვევების გაჩენაში დაგეხმარებათ. ამის თქმა უფრო მარტივია, ვიდრე გაკეთება, და შეიძლება სასურველზე მეტი დროც დაგჭირდეთ, თუმცა ცდა აუცილებლად ღირს.

ისიამოვნეთ სარელაქსაციო მასაჟით. თუკი კისერი და მხრები კომპიუტერთან გატარებული ხანგრძლივი დროის შემდეგ დაჭიმულია, ან თუ ფიზიკურად მუშაობის შემდეგ კუნთები გტკივათ, საკუთარ თავს პატარა საჩუქარი გაუკეთეთ და რამდენიმე საათით სპა-სალონს ესტუმრეთ ან პარტნიორს სთხოვეთ, ნაზად გაგიკეთოთ მასაჟი. სტრესის შემცირებასთან ერთად ეს ძალიან კარგი გზაა ინტიმურობის გასაზრდელად. ისეთი მარტივი რამეც კი, როგორიც ზურგის დაზელაა, ხსნის დაძაბულობას და ამცირებს კორტიზოლის დონეს.

შეინარჩუნეთ რეგულარული ძილის რეჟიმი. სტრესი უძილობასა და ძილთან დაკავშირებულ სხვა პრობლემებს იწვევს. თუმცა ძილი აუცილებელია სტრესთან გასამკლავებლად. იზრუნეთ საკუთარ თავზე და დაუთმეთ დრო ძილის ჯანსაღი რუტინის შემუშავებას, რათა თქვენმა სხეულმა მოდუნება და დასვენება შეძლოს.

სცადეთ თვითგაცნობიერების ტექნიკები. თვითგაცნობიერების (Mindfulness) პრაქტიკები, როგორებიცაა მედიტაცია, სუნთქვა და იოგა საოცრებებს ახდენს სტრესის მართვასა და ემოციურ სტაბილურობაში. სტრესთან გამკლავებაში სუნთქვის მარტივი 5-წუთიანი სესიაც კი დაგეხმარებათ.

თვითგაცნობიერების ტექნიკები სექსის დროს სხეულის მოდუნებაში დაგეხმარებათ, რათა სიამოვნება უფრო მძაფრად მიიღოთ. ტანტრულ იოგას აქვს არაერთი ვარჯიში, რომელიც სექსუალურ სიამოვნებას ზრდის.

სამყაროში იმაზე მეტი ხდება, ვიდრე ერთ ადამიანს შეუძლია, რომ „გადახარშოს“. მნიშვნელოვანია, ერთმანეთისგან გამიჯნოთ, რა არის და რა არ არის თქვენზე დამოკიდებული. საჭიროა, რომ ჯერ საკუთარ თავზე ვიზრუნოთ, სანამ სხვებზე დავიწყებდეთ ზრუნვას, რთული პერიოდების დროს კი პრობლემების დასაძლევად ერთმანეთი გვჭირდება.

ქალების სექსუალურ-რეპროდუქციული ჯანმრთელობა მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ თითოეული ქალისთვის, არამედ ასევე ბავშვებისა და ოჯახების კეთილდღეობისთვის. იზრუნეთ საკუთარ თავზე და უფრო მეტი დრო დაუთმეთ იმ ყველაფერს, რაც ძალასა და ბედნიერებას გმატებთ.