ე.წ. „სფაიქინგი“ (ინგლ. Spiking) ეწოდება შემთხვევას, როდესაც ვინმე ალკოჰოლს ან ნარკოტიკულ ნივთიერებას ურევს სხვის სასმელში (ან შეჰყავს პირდაპირ სხეულში) იმ ადამიანის ცოდნისა და/ან თანხმობის გარეშე.

არსებობს რამდენიმე მიზეზი, რატომაც შეიძლება ვინმემ ალკოჰოლით ან ნარკოტიკებით გააბრუოს სხვა ადამიანი. ეს შეიძლება იყოს „ხუმრობისთვის“ ან იმისთვის, რომ გამარტივდეს მასზე ძალადობა — განსაკუთრებით კი სექსუალური ძალადობა — მათ შორის:

• გაუპატიურება ან სექსუალური შევიწროება

• არაინტიმური ფიზიკური ძალადობა

• ქურდობა

განურჩევლად მოტივისა, „სფაიქინგი“ არასდროსაა სახუმარო რამ. მან შეიძლება ადამიანი უკიდურესად მოწყვლად მდგომარეობაში ჩააგდოს ან ცუდად გახადოს, რასაც შეიძლება ხანგრძლივი უარყოფითი გავლენა ჰქონდეს მის ცხოვრებასა და კეთილდღეობაზე. ამ სტატიაში ვისაუბრებთ, როგორ ხდება „სფაიქინგი“ და როგორ დავიცვათ მისგან თავი, ასევე გაგიზიარებთ ორგანიზაცია „მანდალას“ რჩევებს „სფაიქინგთან“ დაკავშირებით.

რას ნიშნავს „პაემანზე გაუპატიურების ნარკოტიკი“? 

ე.წ. „პაემანზე გაუპატიურება“ (ინგლ. Date rape) ნიშნავს გაუპატიურებას ან რამე სხვა ფორმით სექსუალურ ძალადობას მას შემდეგ, რაც ადამიანი ნარკოტიკით ან ალკოჰოლით გააბრუეს მისი თანხმობის გარეშე.

ტერმინი „პაემანზე გაუპატიურება“ უკავშირდება იმ ფაქტს, რომ მოძალადეები ხშირად თავიანთ მსხვერპლს პაემანზე ყოფნისას ან კლუბებში, ბარებსა თუ სხვადასხვა სივრცეში ღამით გასართობად გამოსულებს აბრუებენ.

თუმცა, „სფაიქინგი“ და სექსუალური ძალადობა შეიძლება უცნობმა ადამიანმაც ჩაიდინოს ან ისეთმა, რომელსაც მსხვერპლი მანამდე სხვანაირად იცნობდა. მაგალითად:

• ყოფილმა პარტნიორმა

• შორეულმა ნაცნობმა

• მეგობარმა

• კოლეგამ

• ნათესავმა

როგორ ხდება „სფაიქინგი“?

„სფაიქინგის“ ყველაზე ხშირი შემთხვევაა, როდესაც ვინმეს არაალკოჰოლურ სასმელში ალკოჰოლს უმატებენ, ან ალკოჰოლურ სასმელში ადამიანს დამატებით ალკოჰოლს უსხამენ მისი ცოდნისა და თანხმობის გარეშე.

თუმცა, ზოგჯერ მოძალადემ შეიძლება სასმელში გაურიოს ნარკოტიკები ან სხვა ნივთიერება, ან რამე სხვა გზით შეიყვანოს ის მსხვერპლის სხეულში. მაგალითად, მოძალადემ შეიძლება:

• მისცეს ადამიანს ნარკოტიკი ან პრეპარატი, მაგრამ მოატყუოს დოზირება ან საერთოდაც ნივთიერების სახელი;

• ინიექციის სახით შეიყვანოს ის სხვის სხეულში.

ის ნივთიერებები, რომლებსაც მოძალადე გასაბრუებლად იყენებს:

• შეიძლება ადამიანს ფიზიკურად ასუსტებდეს, „კონტროლის“ უნარს უქვეითებდეს ან, სულაც, გონებას აკარგვინებდეს;

• შეიძლება იყოს უსუნო, უფერო და გემოს არმქონე — ამიტომაც რთულია იმის მიხვედრა, გაურიეს თუ არა რამე სასმელში;

• მალევე ტოვებენ სხეულს, რის გამოც მათი აღმოჩენა რთულია;

• შეიძლება გამოიწვიოს მეხსიერების დაკარგვა, შესაბამისად, ძალადობაგამოვლილ ადამიანს შეიძლება არ ახსოვდეს, ზუსტად რა დაემართა ან ვინ იძალადა მასზე.

რა ხდება, როდესაც ვინმეს სასმელში ნარკოტიკს ურევენ?

„სფაიქინგით“ გაბრუების ეფექტი დამოკიდებულია რამდენიმე ფაქტორზე:

• რა ნივთიერება გამოიყენა მოძალადემ;

• რამდენად დიდი რაოდენობით გამოიყენა;

• ჰქონდა თუ არა მსხვერპლს უკვე მიღებული ალკოჰოლი ან ნარკოტიკული საშუალებები და რა რაოდენობით;

• როგორია მსხვერპლის სხეულის ზომა და წონა;

როგორც უკვე ვთქვით, ე.წ. „გაუპატიურების ნარკოტიკები“ ადამიანს ასუსტებს, „კონტროლის“ უნარს უქვეითებს ან გონებას აკარგვინებს. „სფაიქინგის“ სხვა სიმპტომებს შორის შეიძლება იყოს:

• გულისრევის შეგრძნება ან ღებინება

• სწრაფი და უეცარი თრობა, რომელიც მიღებული ალკოჰოლის არაპროპორციულია

• დაბნეულობა ან დეზორიენტაცია — როდესაც ვერ ხვდებით, რა ხდება თქვენ გარშემო და სად ხართ

• ძილის მოზღვავება

• მხედველობის გაბუნდოვნება, შენელება ან ნორმალურად დანახვის შეუძლებლობა

• წონასწორობის დაკარგვა, მოძრაობის გართულება ან სხეულის პარალიზება

• ლაპარაკის გართულება

• ჰალუცინაციები

• ხარვეზული მეხსიერება

• უცნაური ან ისეთი ქმედებების ჩადენა, რომლებიც თქვენთვის არ არის დამახასიათებელი

ეს სიმპტომები შეიძლება გაჩნდეს „სფაიქინგიდან“ 15 წუთის ინტერვალში — დრო დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა ნივთიერებით სცადა მოძალადემ თქვენი გაბრუება. სიმპტომები შეიძლება რამდენიმე საათის განმავლობაში შენარჩუნდეს.

^{წყარო: QMSU}

როგორ დავეხმაროთ ვინმეს, ვინც გვგონია, რომ „სფაიქინგის“ მსხვერპლი გახდა?

იმ შემთხვევაში, თუ ვინმე ნარკოტიკით გააბრუეს ან ამის ეჭვი გაქვთ, მთავარი და ყველაზე მნიშვნელოვანი, რისი გაკეთებაც შეგიძლიათ, არის იმის უზრუნველყოფა, რომ მასთან ყოველთვის დარჩეს ვინმე სანდო ადამიანი, სანამ ის უსაფრთხოდ მივა სახლში და — თუკი შესაძლებელია — სიმპტომები არ გაუქრება.

თუკი გაბრუებული ადამიანის სიმპტომები სერიოზული ჩანს და გგონიათ, რომ მას სასწრაფო სამედიცინო დახმარება სჭირდება, აუცილებლად დარეკეთ 112-ზე.

კიდევ რამდენიმე რამ, რისი გაკეთებაც შეგიძლიათ:

• ეცადეთ, გაბრუებულმა ადამიანმა დამატებით აღარ მიიღოს ალკოჰოლი ან ნარკოტიკები;

• ეცადეთ, არ გაუშვათ ეს ადამიანი სახლში ისეთ ადამიანთან ერთად, რომელსაც არ იცნობთ ან არ ენდობით;

• თუკი ამ ადამიანს კარგად ან საერთოდ არ იცნობთ, ეცადეთ, იპოვოთ მისი მეგობრები ან ადამიანები, რომლებთან ერთადაც ის მოვიდა;

• თუკი შემთხვევა ბარში, კლუბში ან სხვა დაწესებულებაში მოხდა, მიმართეთ დაწესებულების თანამშრომლებს.

რა არის თანხმობა?

რაღაცაზე თანხმობა ნიშნავს საკუთარი სურვილით დათანხმებას იმ პირობებში, როდესაც ამ გადაწყვეტილების მისაღებად საჭირო თავისუფლება (მაგალითად, არ გრძნობ თავს ვალდებულად) და უნარი (მაგალითად, ხარ ფხიზელი) გაქვს.

ადამიანს არ შეუძლია, თანხმობა განაცხადოს ალკოჰოლის ან ნარკოტიკის მიღებაზე, თუკი:

• მან არ იცის, რომ ალკოჰოლი ან ნარკოტიკი გაურიეს მის სასმელში ან ის რაიმე სხვა ფორმით შეიყვანეს მის სხეულში;

• მას ატყუებენ, აშინებენ, მასზე ზეწოლას ახდენენ ან მისით მანიპულირებენ.

გარდა ამისა, თანხმობა გაცემული არ არის იმ შემთხვევაშიც, თუკი ადამიანი დაგთანხმდათ რაღაც ერთი ტიპის ნივთიერების/სასმლის მიღებაზე, თქვენ კი მას რაღაც სხვა მიეცით ან მიეცით სხვა დოზით.

თანხმობა სექსუალურ აქტივობაზე

როგორც ვიხილეთ, „სფაიქინგი“ შეიძლება მოძალადემ გამოიყენოს იმისთვის, რომ უფრო გამარტივდეს ადამიანზე რაიმე ფორმით სექსუალური ძალადობა. ნებისმიერი ტიპის სექსუალურ აქტივობაზე თანხმობა გულისხმობს მასზე საკუთარი სურვილით დათანხმებას, როდესაც ამ გადაწყვეტილების მისაღებად საჭირო თავისუფლება და უნარი გაქვს. ალკოჰოლით ან ნარკოტიკებით გაბრუება ადამიანს სექსუალურ აქტივობაზე დათანხმებისთვის საჭირო თავისუფლებასა და უნარს ართმევს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ: თუკი ვინმე „დაასფაიქეს“, მას არ შეუძლია არცერთი ფორმის სექსუალურ აქტივობაზე თანხმობის გამოცხადება.

„სფაიქინგი“ საქართველოში

როგორ დავიცვათ თავი „გაუპატიურების ნარკოტიკებისგან“?

უსაფრთხოებაზე ზრუნვა იმას არ გულისხმობს, რომ გართობა უნდა მოიკლოთ — უბრალოდ, საჭიროა გარკვეული უსაფრთხოების ზომების მიღება, როდესაც საქმე იმას ეხება, თუ რას სვამთ:

• არ გამოართვათ სასმელი სხვა ადამიანებს;

• თავად გახსენით ნებისმიერი სათავსო, რომლიდანაც რაიმეს მიღებას აპირებთ;

• თვალი ადევნეთ ბართან თქვენი სასმლის ჩამოსხმის პროცესს, ეს სასმელი თავად გამოართვით ბარმენს და თქვენვე ატარეთ;

• თუკი საპირფარეშოში ან ტუალეტში გიწევთ გასვლა, თან წაიღეთ თქვენი სასმელი. თუ ამის გაკეთება არ შეგიძლიათ, დაუტოვეთ ის მეგობარს, რომელსაც ენდობით;

• არ დალიოთ არაფერი, რასაც უჩვეულო სუნი, გემო ან ბუშტუკები აქვს;

• თუკი სასმელი უყურადღებოდ დაგრჩათ, გადააქციეთ;

• თუკი ამჩნევთ, რომ ზედმეტად სწრაფად დაგეწყოთ თრობა მას შემდეგ, რაც მხოლოდ მცირე რაოდენობის ალკოჰოლი მიიღეთ (ან საერთოდ არ მიგიღიათ), აუცილებლად, მყისიერად მიმართეთ სხვებს დახმარებისთვის;

გახსოვდეთ, რომ დიდი რაოდენობით ალკოჰოლმა ასევე შეიძლება ჩაგაგდოთ უგონო მდგომარეობაში და საკუთარი თავის დაცვის შესაძლებლობა დაგიქვეითოთ. გაუპატიურების ნარკოტიკების სიმპტომების ამოცნობა და არაფხიზელი მეგობრებისთვის თვალის დევნება ძალიან მნიშვნელოვანია უსაფრთხოდ გართობისთვის.

თუკი ფიქრობთ, რომ პაემანზე გაუპატიურების ან სექსუალური ძალადობის მსხვერპლი ხართ, აუცილებლად და სწრაფად მიიღეთ საჭირო სამედიცინო დახმარება. წასვლამდე არ იბანაოთ და არ გამოიცვალოთ ტანსაცმელი, რათა საავადმყოფომ მოახერხოს მტკიცებულებების შეგროვება.